آکسیوس نوشته که وزیر خارجه آمریکا همزمان با آغاز شورش ۲۴ ساعته و ناموفق ارتش خصوصی واگنر علیه مسکو، به تمام مقامات آمریکایی در سراسر جهان پیامی فوری مخابره کرده است!

وبگاه خبری آکسیوس در گزارشی اختصاصی نوشته است که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، جمعه شب هفته گذشته همزمان با شروع شورش ارتش خصوصی واگنر به فرماندهی یوگنی پریگوژین، علیه مسکو، به تمام مقامات آمریکایی در سراسر دنیا پیامی با این مضمون مخابره کرده که با هیچ‌کس درباره این شورش نافرجام صحبتی نکنند!

آکسیوس گزارش داده که بلینکن در این پیام به همه دیپلمات‌های آمریکایی دستور داده که در صورت مواجه شدن با پرسش دولت‌های خارجی درباره شورش واگنر، تنها اجازه دارند که بگویند «واشنگتن در حال رصد تحولات است.»

به گفته مقاماتی که نخواستند نامشان فاش شود، بلینکن در پیام خود تاکید کرده که وزیر خارجه و کارمندان نزدیکش، به طور مستقیم شرایط را رصد کرده می‌کنند.

به گفته یکی از مقامات «برداشتی که نمایندگان آمریکا در کشور‌های خارجی از دستور بلینکن داشته‌اند این بود که واشنگتن در تلاش است تا مطمئن شود که دیپلمات‌های این کشور حرفی نزنند که به نوعی دال بر مداخله آمریکا در بحران (شورش) باشد.»

آکسیوس نوشت: این دستور سِری غیرعادی، سطح هشدار در دولت بایدن درباره تحولات روسیه را نشان داد.

بلینکن روز یکشنبه در گفتگو با اِی‌بی‌سی مدعی شد که شورش واگنر «کاملا یه مساله داخلی برای روس‌هاست» و اقدامات این ارتش خصوصی «چالشی مستقیم علیه اقتدار ولادیمیر پوتین بوده و ما شکاف‌هایی دیده‌ایم.»

گروه شورشی واگنر که در جنگ اوکراین در کنار نیرو‌های روسیه می‌جنگید و در تصرف شهر باخموت در شرق اوکراین به دست مسکو نقش اساسی ایفا کرد، اواخر جمعه اقدام به شورش کرد. پریگوژین مدعی شد که دستور شورش را صادر کرده، چون «وزارت دفاع روسیه قصد منحل کردن واگنر را داشته است.» شورشیان واگنر به دستور وی، ساختمان‌های اداری و دولتی شهر روستوف در جنوب روسیه را تصرف و به سمت مسکو حرکت کردند. با این حال، پس از مذاکره الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهور بلاروس با پریگوژین که با هماهنگی نزدیک پوتین انجام شد، شورش واگنر بدون دردسر به پایان رسید.

کرملین اعلام کرد که براساس توافق صورت گرفته، پریگوژین روسیه را به مقصد بلاروس ترک خواهد کرد؛ توافقی که امروز با ورود فرمانده واگنر به این کشور محقق شد. پرونده کیفری علیه وی بسته شد و براساس اعلام کرملین، نیرو‌هایی که در این شورش دخالت داشتند نیز، محاکمه نخواهند شد.

شوکه‌کننده‌ترین دوران در تاریخ ۳۰ سال اخیر روسیه

روز‌هایی که گذشت جزء شوکه‌کننده‌ترین دوران در تاریخ ۳۰ سال اخیر روسیه به شمار آورد. روسیه و شخصِ "ولادیمیر پوتین"، با جدی‌ترین بحران امنیتی سه دهه اخیر  رو به رو شدند. شبه نظامیان گروه واگنر، به فرمان رئیس این گروه یعنی "یوگنی پریگوژین" الیگارشِ شناخته شده و از چهره‌های سابق نزدیک به پوتین، با ادوات زرهی به خیابان‌های رُستوف ریختند و حتی خود را به نزدیکی دروازه‌های شهر مسکو هم رساندند.

پریگوژین و واگنر، به تلافی از آنچه اقدام فرماندهان ارتش در هدف قرار دادنِ نیرو‌ها و ادوات گروه واگنر در جنگ عنوان کردند، حمله را ترتیب دادند. پریگوژین اعلام کرد که شماری از فرماندهان ارتش روسیه از جمله "والری گراسیموف" (فرمانده نظامیان روس در جنگ اوکراین) و "سرگی شویگو" (وزیر دفاع روسیه)، پوتین را در به راه انداختن جنگ اوکراین فریب داده اند و مدام هم به مردم روسیه در رابطه با جنگ دروغ می‌گویند.

با این همه، با میانجی‌گری "الکساندر لوکاشنک" رئیس جمهور بلاروس، وضعیت آرام گرفت و پریگوژین دستور عقب‌نشینی صادر کرد و خود نیز عازم بلاروس شد. دولت روسیه هم پرونده کیفری و جنایی علیه پریگوژین را مختومه اعلام کرد و  برخی مقام‌های نظامی روسیه نیز توسط دولت برکنار شدند.

هنوز جزئیات دقیقی از توافق دولت روسیه با پریگوژین منتشر نشده است با این همه، تحولات اخیر یک سوال محوری را برای بسیاری از تحلیلگران و افکار عمومی ایجاد کرد. این که علل اصلی ضعف سازمان‌ها و تشکیلات امنیتی روسیه در برخورد با کودتای گروه واگنر چه در مرحله شناسایی و چه پس از وقوع آن چه بود؟ به نظر می‌رسد جهت پاسخ به این پرسش می‌توان ۳ مولفه عمده را مدنظر قرار داد.

اول، دولت روسیه سال‌ها به تشکیلات امنیتی خود افتخار می‌کرد ولی دور بودنِ این تشکیلات از آزمون‌های مهم میدانی سبب می‌شد تا ضعف‌های آن مخفی بماند. مثلا ضعف‌های ارتش روسیه تنها چند روز پس از آغاز جنگ اوکراین آشکار شد در حالی که کمتر کسی انتظار داشت روس‌ها در میدان‌های جنگ اوکراین زمین‌گیر شوند.

از این رو، اوج گیری تهدیدات و مخاطرات علیه روسیه، عملا نوعی فشار همه جانبه را به سازوکار‌های امنیتی روسیه وارد کرد و سبب شد تا این تشکیلات عیوب و نواقص خود را به نحو واضح‌تری پیش چشم قرار دهند.

با توجه به ماهیت خاصِ سازوکار‌های امنیتی روسیه که در آن‌ها وفاداری به پوتین و شبکه قدرت متحدِ وی حرف اول و آخر را می‌زند، این موضوع ابعاد جدی‌ترین نیز به خود می‌گیرد و نیاز به انجام خانه‌تکانی را بیش از هر زمان دیگری به گزینه‌ای ضروری تبدیل می‌کند. اگرچه که این اقدام در شرایط کنونی که روس‌ها همچنان در میدان‌های جنگ اوکراین درگیر هستند، گزینه کم هزینه‌ای نخواهد بود.

دوم اینکه باید توجه داشت که جنگ اوکراین، یک نقطه عطف در حکمرانی روسیه و در دوران حضور پوتین در صحنه قدرت سیاسی بوده است. پوتین که سال‌ها حرف اول و آخر را در روسیه می‌زد، با جنگ اوکراین، با  انتقادات خارجی و داخلی رو به رو شد. در این فضا، جدا از اعتراضات و انتقادات داخلی که بعضا به صورت آشکارا علیه پوتین مطرح شده و می‌شود، تردیدی نیست که افرادی نیز در سازوکار‌های امنیتی و دیگر تشکیلات حکمرانی وجود دارند که فضای ابراز مخالفت با پوتین را ندارند، اما مخالفت‌هایشان را به طرق پنهان ابراز می‌کنند.

مساله‌ای که می‌تواند خود را در عملکرد معیوب تشکیلات امنیتی روسیه در برهه‌های زمانی حساس نشان دهد. در این میان، هیچ بعید نیست که برخی شبکه‌های موازی در سازوکار‌های امنیتی روسیه ایجاد شوند که هدفِ اصلی خود را تقابل با دستورکار‌های پوتین بدانند. همان‌طور که در جریان جنگ اوکراین، درگیری‌های بعضا لفظی و عملیاتیِ ژنرال‌های ارشد روسی ماهیتی آشکار به خود گرفت و حتی در دوره‌های زمانی مختلف نیز اخباری دال بر برخورد پوتین با مقام‌های عالی رتبه اطلاعاتی و امنیتی به گوش رسید.

حال در شرایطی که روسیه تحت رهبری پوتین در بحبوحه جنگ، وضعیت چندان مساعدی را ندارد، طیف‌های مخالف با او از موقعیتی خوبی برای ضربه زدن و تضعیف وی برخوردار هستند و این مساله احتمالا در جریان کودتای اخیر، جلوه‌های عینی از خود به نمایش گذاشته است.

و در نهایت سوم اینکه دولت‌های غربی نیز مدت‌هاست که مقابله با پوتین و جریان متحد وی را در دستورکار قرار داده اند و در این رابطه، جدای از رویه‌ها و اقدامات آشکار خود، فعالیت‌های مخفی زیادی را نیز در دستورکار قرار داده اند. در این فضا، هیچ بعید نیست که حتی اقدام یوگنی پریگوژین رئیس گروه نظامی واگنر در به راه انداختن کودتای نظامی با برخی هماهنگی‌ها با طرف‌های غربی و با محوریت تشدید فشار‌ها علیه کرملین و پوتین همراه بوده باشد.

کافی است توجه داشته باشیم که کشور‌های غربی در ماه‌های اخیر به شدت حمایت‌های خود از گروه‌های ملی گرایِ روسی و منتقدان پوتین افزوده اند و سعی داشته اند تا جایِ ممکن دامنه مانور و فعالیت‌های رئیس جمهور روسیه را محدود سازند.

دستورکاری که می‌تواند تا حدی محاسبات دستگاه‌ها وسازوکار‌های امنیتی روسیه جهت مقابله با بحران‌های فوری را با چالش مواجه کرده باشد. اخیرا نشریه نیویورک تایمز در گزارشی به این نکته اشاره کرده که دستگاه‌های اطلاعاتی و جاسوسی آمریکا از اقدام واگنر علیه دولت  اطلاع داشته‌اند و حتی در این رابطه نشست‌های مختلفی نیز برگزار کرده اند. مسائلی که همه و همه به گزاره احتمالی دست‌داشتنِ کشور‌های مهم غربی در تحولات اخیر روسیه با هدف تضعیف شخصِ پوتین دامن می‌زنند