منتظر این تورم در پایان سال باشید / شعله تورم کشیده می شود؟

هفته گذشته مرکز آمار ایران جدیدترین ارقام از نرخ‌های تورم در آذر ماه سال جاری را اعلام کرد. بر اساس داده‌های این مرجع آماری کشور، در نهمین ماه امسال نرخ تورم سالانه کل کشور به افت خود ادامه داده و به ۴۴.۴ درصد کاهش یافته است. با این وجود نرخ‌های تورم ماهانه و نقطه به نقطه در این مدت صعودی بوده‌اند و به ترتیب معادل ۲.۹ درصد و ۴۰.۲ درصد ثبت شده‌اند.

این اعداد در حالی رقم خورده‌اند که اقشار اقتصادی مختلف به واسطه تفاوت‌ها در سبد مصرفی و شیوه هزینه‌کرد خود، نرخ‌های گوناگونی از تورم را تجربه می‌کنند. طوری که دامنه تغییرات نرخ تورم سالانه برای دهک‌های مختلف هزینه‌ای از ۴۱.۹ درصد برای دهک اول تا ۴۶ درصد برای دهک دهم متفاوت بوده و به ۴.۱ واحد درصد رسیده است. به علاوه، این رقم در مقایسه با دامنه تغییرات نرخ تورم سالانه دهک‌ها در آبان ماه نیز ۰.۸ واحد درصد افزایش یافته است.

دهک اول بیشترین رشد قیمت‌ها را تجربه کرد

واکاوی گزارش مرکز آمار از تورم آذر ماه حاکی از آن است که با وجود پیشتازی دهک‌های هزینه‌ای بالاتر در نرخ‌های تورم سالانه و نقطه به نقطه نسبت به دهک‌های هزینه‌ای پایین‌تر، نرخ تورم ماهانه در دهک‌های پایین‌تر بیشتر ثبت شده است.

به طوری که نرخ تورم ماهانه آذر در دهک هزینه‌ای اول 2.5 درصد بوده و در دهک هزینه‌ای دهم رقم 2.1 درصدی را ثبت کرده است. دهک‌های دوم تا نهم نیز همگی نرخ تورم ماهانه 2.3 درصدی را در آذر ثبت کرده‌اند.به عبارت دیگر، دهک اول بیشترین افزایش قیمت و دهک دهم کمترین میزان رشد قیمت‌ها را در آذر ماه امسال تجربه کرده‌اند و فقرا بیشتر از ثروتمندان با افزایش سطح عمومی قیمت‌ها دست و پنجه نرم کرده‌اند.

با استناد به گزارش مرکز آمار ایران، نرخ تورم سالانه در دهک هزینه‌ای دهم بیش از سایر دهک‌ها بوده و رقم 46 درصد را ثبت کرده است. این رقم با پایین آمدن در دهک‌های هزینه‌ای کاهش می‌یابد تا در نهایت نرخ تورم سالانه در دهک اول به 41.9 درصد می‌رسد.از سوی دیگر، نرخ تورم نقطه به نقطه نیز وضعیتی مشابه با نرخ تورم 12 ماهه دارد. طوری که دهک دهم برای یک سبد یکسان از کالاها و خدمات در آذر ماه امسال 41.1 درصد بیشتر نسبت به آذر ماه سال گذشته هزینه کرده‌اند و این رقم برای دهک هزینه‌ای اول معادل 36.8 درصد رقم خورده است.

یکی از مهم‌ترین عواملی که سبب می‌شود نرخ‌های تورم در دهک‌های هزینه‌ای متفاوت باشد، تفاوت در ضریب اهمیت اقلام بین دهک‌های مختلف است. به عبارت دیگر، هر یک از اقلام مصرفی در سبد خانوارها با سطح هزینه‌کرد متفاوت، وزن متفاوتی دارد و اختلاف در میزان تغییرات قیمت هر یک از این کالاها و خدمات، تفاوت در تورم دهک‌ها را رقم می‌زند.بررسی‌ها نشان می‌دهند که دهک‌های هزینه‌ای بالاتر بخش عمده هزینه‌های خود را به کالاهای غیرخوراکی و خدمات اختصاص می‌دهند. طوری که سهم این بخش برای دهک دهم معادل 78.45 درصد از هزینه‌های این دهک بوده و این رقم برای دهک اول معادل 57.64 درصد ثبت شده است.از سوی دیگر اما خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات سهم بیشتری در دهک‌های هزینه‌ای پایین‌تر دارند و سهم این بخش در دهک اول معادل 42.36 درصد است که رقم مذکور در دهک دهم به 21.55 درصد می‌رسد.

 نرخ تورم کاهشی است؟

رئیس دولت سیزدهم گفته که «حتما» تورم کاهشی خواهد شد. اما آیا این اظهار نظر با واقعیات آماری همخوانی دارد؟

همین هفته قبل بود که سخنگوی دولت طی سخنانی اعلام کرد که تورم کاهشی شده است. بعد از این نوبت به خود رئیس دولت سیزدهم رسید که به حالت تاکیدی به این موضوع در سیزدهمین اجلاسیه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اشاره کند. او گفت که «تلاش شده تمام عللی که موجب تورم‌ می‌شود، کنترل شود و حتما تورم‌ کاهشی خواهد شد.» اما شاید بتوان واکنش‌ها به این سخنان را در یک جمله خلاصه کرد: «اطلاعات غلط و ناقص درباره تورم می‌دهید.» البته ناگفته نماند که این اولین بار نیست که منتقدان اطرافیان رئیسی را متهم به دادن اطلاعات غلط به او می‌کنند؛ ماجرا به ادعای دولت درباره تامین کسری بودجه بدون چاپ پول و کاهش بدهی به بانک مرکزی برمی‌گردد که منتقدان این پرسش مهم را مطرح کردند؛ چه کسی به رئیس جمهوری اطلاعات غلط می‌دهد؟

نگاهی به اظهارات دولتمردان از دریچه آمارها

کاهش تورم یکی از وعده‌های رئیسی پیش از روی کار آمدنش است. اما آیا آمارها هم اظهارات دولتمردان را تایید می‌کنند؟ چهار سال متوالی است که نرخ تورم بالای 40 درصد است و هرچند در ماه‌هایی روند نزولی را طی کرده اما کماکان نرخ آن بالاست.

بیاییم به آخرین داده‌های آماری مرکز آمار ایران که مربوط به آذرماه است، نگاهی بیاندازیم. تورم نقطه به نقطه در این ماه روند افزایشی را طی کرده و به 40.2 درصد رسیده است. تورم ماهانه هم به بیشترین سطح از اردیبهشت ماه رسیده است. هرچند داده‌های آماری این مرکز که با تاخیری یک هفته‌ای منتشر شدند، نشان از کاهش نرخ تورم سالانه و رسیدن آن به 44.4 درصد دارند. بنابراین با توجه به اینکه نرخ‌های تورم نقطه‌ای و ماهانه در آذرماه افزایشی بوده‌اند، نمی‌توان انتظار داشت هدف بانک مرکزی مبنی بر اینکه تورم در پایان امسال به 30 درصد می‌رسد، محقق شود.

استان‌های ایران هم با تورم بالایی دست و پنجه نرم می‌کنند. نرخ تورم سالانه در 12 استان بیش از 50 درصد بوده است. در این بین، دو استان چهارمحال و بختیاری و کرمانشاه، بیشترین رشد قیمت‌ها را شاهد بوده‌اند.

21 استان هم تورمی بیش از میانگین 44.4 درصدی کل کشور را تجربه کرده‌اند. چهار استان یزد با 55.7 درصد، چهارمحال و بختیاری با 51.7 درصد، کردستان با 51 درصد، و اصفهان با 50.6 درصد، نرخ تورم 12 ماهه بیش از 50 درصدی را به ثبت رساندند.

منتقدان چه می‌گویند؟

بعد از اظهارات دولتمردان درباره بهبود اوضاع اقتصادی، همیشه بازار کنایه و حرف و حدیث‌ها داغ می‌شود. یکی از منتقدانی که با زبان کنایه دولت را به زیر سوال برده، عبدالناصر همتی- رئیس کل سابق بانک مرکزی در دولت روحانی است. او در توئیتی نوشت: «بپذیرید که اقتصاد علم است. آقای رئیسی مجددا فرمودند؛ تورم حتما کاهشی خواهد شد! این وعده چندین بار توسط رئیس جمهوری تکرار شده است. مسئولان باید بپذیرند اقتصاد علم است. عوامل و شوک‌های منجر به تورم را باید دقیقا شناخت و برای مهار آن اقدامات موثر انجام داد.» برخی دیگر هم اطرافیان دولت را متهم به دادن اطلاعات غلط به او کرده‌اند.

کاهش تورم برای مردم ملموس است؟

اما در شرایطی وعده‌هایی مبنی بر کاهش تورم به گوش می‌رسند که این رفاه و بهبود وضعیت در زندگی مردم مشهود نیست. تورم بالای 40 درصد، افزایش 20 درصدی حقوق و فشار مضاعف مالیاتی موجب شده تا برخی بررسی‌ها پیش‌بینی کنند که قرار است سفره‌های مردم تا حدود 30 درصد در سال آینده کوچکتر شود. در عین حال کارشناسان می‌گویند جنس فقر متفاوت شده و دیگر روش‌‌های قدیمی یعنی همان پرداخت‌های نقدی نمی‌توانند دست فقرا را بگیرند و از تله فقر نجات دهند.

راه‌حل چیست؟ اهل فن می‌گویند راه‌حل اساسی همان اقدام جدی برای رفع تحریم‌ها و باز کردن مسیر سرمایه‌گذاری خارجی برای رفع ناترازی‌ها و مبادلات روان بانکی است.