جزییات بلایی که سر درخت 500ساله کیش آمد | تصاویر

درخت انجیر معابد کیش که محلی‌ها به آن «لور» می‌گویند، از مهم‌ترین و کهن‌ترین درختان و جاذبه گردشگری این جزیره بود که به تازگی انتشار عکسی از آن، وضعیت نگران‌کننده‌ای از درخت سبز را به تصویر کشیده است. توضیحات مسؤولان مربوطه در جزیره کیش نیز حاکی از این است که «درخت کهن که جاذبه گردشگری بوده، خشک شده و شاهد تظاهرات قارچ سیاه است. در واقع یک درخت مرده، کاملا غیراصولی هرس شده است.»

به گزارش عرشه آنلاین، مرتضی رمضانی ـ معاون گردشگری منطقه آزاد کیش ـ به ایسنا گفت که درخت سبز کیش با وجود عمر بیش از ۴۰۰ سال تا کنون در فهرست آثار ملی کشور ثبت نشده بود. درخت از حدود چهار پنج سال پیش خشک شده بود، اما چون یکی از شاخه‌های آن هنوز برگ سبز داشت، برای احیا و حفظ آن نامه‌نگاری کردیم.  

او ادامه داد: خشک شدن درخت سبز دلایل مختلفی دارد، از جمله این‌که در محدوده آن ساخت‌سازهای تجاری و اقامتی گسترده‌ای شده و آب‌های منطقه به سمت محدوده‌ای که ساخت‌و ساز شده هدایت شده است و سطح آب زیرزمینی و مورد استفاده این درخت پایین آمده است. از سویی، گفته می‌شود این گونه درخت نهایت تا ۴۰۰ سال عمر می‌کند. همه این دلایل سر جای خود، اما حرف ما این است اگر این درخت درحال خشک شدن بود، می‌توانستیم با دقت، بستری را فراهم کنیم تا این میراث کهن احیا و حفظ شود.

معاون گردشگری منطقه آزاد کیش با اشاره به هرس غیراصولی این درخت، اظهار کرد:‌ حتی اگر قصد بر هرس بوده می‌توانستند با ظرافت و رعایت نماد درخت سبز کیش این کار را انجام دهند، ولی کار ظاهرا به افرادی سپرده شده که در این زمینه دانش و مهارت نداشتند و از آن ظرافت بی‌بهره بودند.

رمضانی افزود: گفته شده درخت اکنون قارچ سیاه زده است، حتی حالا هم اقدامات حفاظتی و پیشگیرانه برای منتشر نشدن این قارچ‌ها انجام نشده و هرس کاملا غیراصولی بوده است.

معاون گردشگری منطقه آزاد کیش با اشاره به ثبت نبودن این میراث طبیعی کهن، از مستندسازی درختان دیگر جزیره کیش که مشابه درخت سبز هستند برای ثبت در فهرست آثار ملی و حفاظت از آن‌ها خبر داد.

درخت انجیر معابد (Ficus religiosa) ۵۰۰ ساله کیش که یکی از جاذبه های گردشگری این منطقه بود و از لحاظ تاریخی و طبیعی ارزش بسیاری داشت، بر اثر هَرَس غیراصولی از بین رفته است. مرگ این درخت که برای بومیان این منطقه جایگاه مقدسی داشت، خشم بسیاری را برانگیخت.

سرپرست معاونت گردشگری منطقه آزاد کیش گفت: «نگاه فضای سبزی به این اثر گردشگری و هَرَس غیراصولی باعث از دست رفتن ارزش گردشگری این درخت شد. با مواد نگهدارنده خاصی از این درخت مواظبت می شد. مرتضی رمضانی گالشی، معاون گردشگری منطقه آزاد کیش در واکنش به هرس غیر اصولی قدیمی‌ترین درخت سبز کیش که منجر به نابودی آن شده است، گفت: عاملین این اقدام به تخلفات اداری معرفی می‌شوند.

واکنش ها به  بین رفتن درخت انجیر معابد ۵۰۰ ساله کیش 

این خبر که در فضای مجازی مورد توجه قرار گرفت واکنش های بسیاری را برانگیخت؛ برخی به بی مسئولیتی متولیان نگه داری از این درخت انتقاد کردند و برخی دیگر احتمال تعمدی بودن نابودی این درخت را مطرح کردند.

یکی از کاربران توییتر در واکنش به این خبر نوشت: «باید گفت مرا به خیر تو امید نیست، شر مرسان. یعنی اگه رهاش میکردن همونطور که اینهمه سال زنده مونده ازین به بعد هم میموند.»

دیگری افزود: «آخه بی مبالاتی و بی مسوولیتی تا این حد؟! مگه میشه»

کاربر دیگری با اشاره به موضوع تک درخت نخل سواحل کویری روستای درک که توسط افرادی ناشناس قطع و نابود شد، نوشت: «احساس میکنم قضیه ای شبیه به تک نخل ساحل دَرَک پشت این هرس باشه. بعید نیست تعمدی باشه.»

فرد دیگری با تایید نظریه تعمدی بودن اظهار داشت: «وقتی این مسائل مرتب تکرار میشن، من نمیتونم باور کنم این مسائل سهوی بوده باشه.»

طناز طباطبایی در واکنش به این اتفاق در اینستاگرام خود نوشت: «نکنه اینجا هم میخواین برج بسازین؟ این همه زیبایی و نعمت این سرزمین لیاقت می خواد. تمام منابع و طبیعت و زیبایی و معماری و… این سرزمین ، دونه دونه دارن نابود میشن. امان از بی‌سوادی و کج فهمی».

در گذشته بر تنهٔ این درخت گره‌هایی از پارچه و نخ زده شده‌ بود که نشان از باورهای مردم منطقه داشته و به نوعی جنبه مقدس به آن می‌دهد و اهالی اعتقاد داشتند که این درخت شگون دارد. درخت لور یا انجیر معابد معروفترین درخت جزیره‌ بود.

درخت انجیر معابد که در گویش مردمان جنوب کشور «لور» نامیده می‌شود،‌ قدیمی‌ترین و مهم‌ترین درخت جزیره کیش بود که در شمال این جزیره و منطقه‌ای موسوم به دره پرتغالی‌ها دیده می‌شد. درختی سر سبز و تنومند که یکی از مهم‌ترین دیدنی‌ های کیش بود و هر ساله گردشگران بسیاری برای تماشای این گنجینه و جاذبه طبیعی جزیره، راهی مجموعه درخت سبز می‌شدند. این نوع درخت ۵۰۰ یا ۶۰۰ سال پیش از هند و چین به ایران آمد و در حال حاضر علاوه بر کیش،‌ در دیگر مناطق گرمسیری چون جزیره قشم، بندر چابهار، بندرعباس و بخش‌هایی از سیستان و بلوچستان نیز وجود دارد.

درخت انجیر معابد در نظر بومیان منطقه و بسیاری از افراد دیگر، تنها گیاهی با قدمت ۵۰۰ ساله نبود؛ آنان این درخت را مقدس و نوعی توتم با قدرت فوق طبیعی می‌دانستند و با بستن پارچه‌هایی بر شاخ آن، نیازهای خود را طلب می‌کردند. در سال‌های اخیر حصاری دور درخت کشیده‌ و گره‌ها را باز کرده‌ بودند تا بیش از این، به سلامت کهنسال‌ترین درخت جزیره آسیب وارد نشود. 

یکی از ویژگی‌های خاص درخت انجیر معابد، چرخه زندگی عجیب و غیر معمول این درخت است. برخلاف سایر گونه‌های درخت انجیر، عامل رشد انجیر معابد را پرندگان معرفی می‌کنند. بدین صورت که پرندگان از میوه درخت لور تغذیه کرده و دانه‌هایی که در فضله آن‌ها باقی می‌ماند،‌ روی درختان دیگر سقوط می‌کند.

مراحل ابتدایی رشد گیاه مهمان، با جوانه زدن دانه‌ها و فرستادن ریشه به‌سمت زمین‌ آغاز می‌شود. تنه درخت میزبان به‌تدریج توسط ریشه‌ای که به زمین رسیده احاطه شده و با افزایش ریشه‌ها،‌ به خفگی کامل می‌رسد. ریشه‌ مهاجم در نهایت تنه اصلی درخت را تشکیل داده و عضو تازه‌ای به خانواده درختان لور اضافه می‌کند.

بااین‌حال، دانه‌هایی که به پای درخت اصلی می‌افتند،‌ به‌همراه یکدیگر و در کنار درخت مادر رشد می‌کنند. البته تکثیر درخت انجیر معابد به روش قلمه نیز امکان‌پذیر است.

درخت انجیر معابد در ظاهر دارای تاجی بزرگ با ریشه‌های هوایی بیرون از خاک به چشم می‌آید که در مناطق مرطوب، این ریشه‌های هوایی،‌ قطر قابل‌توجهی پیدا کرده و به طرف زمین آویزان می‌شوند. در واقع درخت با این شکل ظاهری منحصربه‌فرد و اسرار آمیز خود،‌ چون سایبانی امن بر زمین چتر می‌گشاید. ازاین‌رو درخت انجیر معابد با تاج و شاخه‌های فرعی فراوان، جلوه زیبا و شگفت‌انگیزی از طبیعت را در مناطق گرم و حاره‌ای ایجاد می‌کند. 

از سویی دیگر، درخت لور با ریشه‌های هوایی قابل‌توجه و سایه‌ اندازی بسیار خوب، برگ‌های شفاف زینتی و گل‌های کوچک محصور در میوه‌های بسته،‌ یکی از پوشش‌های گیاهی مفید در کنترل آلودگی‌های صوتی به شمار می‌آید.

از نظر ساختار درونی و شکل ظاهری (ریخت‌شناسی) گیاهان در جذب امواج صوتی با یکدیگر تفاوت دارند. کارشناسان با توجه به تحقیقات انجام گرفته معتقدند که درخت انجیر معابد بیشترین کاهش شدت صوت را در میان سایر گیاهان از خود نشان می‌دهد. از این جهت کاشت این درخت در مناطق آلوده به فلوراید و نواحی بادخیز یا اطراف نیروگاه‌ها مناسب خواهد بود.

گفته می‌شود از آنجایی که دانه‌های گرده این گیاه در محیط بیرون انتشار نخواهد یافت، واکنش‌های حساسیت‌زا نیز در پی نخواهد داشت و گونه مناسبی برای کشت در فضاهای سبز شهری به حساب می‌آید تا علاوه بر آلودگی‌های صوتی، آلاینده‌های محیطی را نیز کنترل کند.

درخت انجیر معابد با نام علمی «فیکوس رلیگیوزا» در واقع یک درخت انجیر زینتی به شمار می‌آید که اصالتا بومی شبه قاره هند است. این درخت در مناطق مختلفی از جنوب ایران مانند بندرعباس، قشم، کیش و چابهار و همچنین نیک شهر در استان سیستان و بلوچستان یافت می‌شود.

در جنوب ایران عموما با نام محلی لور، لول یا لیر آن را می‌شناسند و یکی از کهن‌سال‌ترین و زیباترین این نوع از درختان در کیش وجود دارد که به درخت انجیر معابد نیز معروف است.

وجه تسمیه این نام به زمان بودا برمی‌گردد و اعتقادی مذهبی مبنی بر مقدس بودن این درخت وجود دارد. بنا به اعتقاد بوداییان «سیذارتا گواتاما» بنیانگذار این آیین، پس از ۶ سال کاوش و پیگیری و آزمودن حقایق زندگی، به رموز بیداری و روشنگری دست پیدا کرد. این اتفاق، در مکانی موسوم به «بودگایا» رخ داد و بودا زیر درختی به نام «بودی» یا درخت بیداری نشست و پس از مراقبه و مکاشفه، به روشنی رسید و به اصطلاح بودا شد.

درخت انجیر مقدسی در معبد ماهابودی هند وجود دارد که نقل است زمان کاشت آن به حدود ۲۸۸ سال پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد و به‌طور مستقیم از درخت اصلی آن را نشا زده‌‌اند. ازاین‌رو،‌ درخت انجیر معابد نزد هندویان قداست بسیاری دارد و در نمادشناسی مذهبی آنان، با برگ‌های قلبی شکل شناسایی می‌شود.

در فرهنگ اهالی جنوب ایران نیز چون هندوها،‌ این درخت همیشه سبز، گیاه خاص و مقدسی است و حرمت بسیاری برای آن قائل می‌شوند. مردمان این ناحیه برای برآورده شدن آرزوهای خویش، به رسم دخیل، نخ و پارچه‌های رنگارنگی بر شاخه‌های درخت انجیر معابد می‌بندند و چشم امید به کرامات آن می‌دوزند.