وقت تغییر تیم دیپلماسی رسید

 محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهور دیروز در نطقی به آزادسازی پولهای بلوکه شده اشاره و از کارشکنی آمریکا در این فرآیند گلایه کردند. به دنبال این اظهارات مجید شاکری، کارشناس اقتصادی، با انتشار نامه‌ای خطاب به رئیس جمهور در صفحه شخصی خود، نسبت به این اظهارات واکنش نشان داد. متن این نامه به شرح ذیل است:

سخنرانی معاون اول محترم که در آن به مصائب آزادسازی پول‌های بلوکه شده از عراق و کره و توان آمریکا برای صفر کردن اثر همه مساعی دولتمردان در این حوزه با یک سر انگشت اشاره کرده بودند، این نتیجه را در جامعه ایجاد کرده که اگر چنین است پس حرف همان قبلی‌ها که گفتند «باید با کدخدا ببندیم» درست بوده و «نگاه به شرق هم در این دولت امتحان شد و شکست خورد».

من در این یادداشت می‌کوشم نشان دهم آنچه در حوزه سیاست خارجی در دولت حضرتعالی انجام شده فارغ از آنکه نیت شخصی شما چه بوده یک نوع «غربگرایی افراطی تر از دولت قبل» است و در صورت ادامه این روند در نیمه دوم دولت شما، باید هر روز شاهد مرور تجارب تلخ شبیه همین سخنرانی معاون اول جنابعالی باشیم.

۱) سیاست همسایگی؛ هدیه غیرمنتظره به آمریکا درست وقتی به آن نیاز دارد:

از ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۲ آمریکا یک مسیر هوشمندانه را آغاز کرد که با افزایش ناامنی در غرب روسیه مانع از اتصال چین به اروپا از مسیری خارج از هژمونی آمریکا شود. به این ترتیب آمریکا با کنترل حدود رشد ابتکار جاده و کمربند چین، جغرافیای آن را محدود به جغرافیای تحت کنترل امنیتی خود می‌نمود. حمله روسیه به اکراین و فرورفتنش در باتلاق جنگ نیابتی با آمریکا در اکراین نقطه اوج موفقیت این راهبرد آمریکا تا کنون بوده است. با بسته شدن مسیر روسیه سه مسیر برای اتصال کمربند و جاده باقی می‌ماند. اول مسیرهای ترانس کاسپین- لاجورد که با محوریت ترکیه یک فضای اتصال تورانی از شمال چین تا بلغارستان را فراهم می‌کرد و آمریکا بر اجزای اصلی رفتار آن (از جمله مدیریت انرژی ترکیه و زیرساخت امنیتی آن) کنترل سنتی دارد.

دوم مسیر رد-مد در جنوب که اساسا برای اتصال هند به امارات- عربستان-اسرائیل- یونان طراحی شده است. اما بعنوان یک مسیر عاریتی، آمریکا آماده است چین را هم از آن بهره‌مند کند و ضمنا به این وسیله چین را هم کنترل کند.

سوم مسیر میانی که از افغانستان به ایران و بعد عراق و سوریه و لبنان می رسد و آمریکا در آن (بدلیل زحمات و جانفشانی‌های بسیار امثال شهید سلیمانی) هژمونی امنیتی ندارد. برنامه غرب برای این مسیر ویران‌سازی است.

در حالی که هنوز دو محور رقیب ایران تکمیل نشده و بیش از هر چیز نیازمند آرامش و کنترل حدود تنش برای تکمیل زیرساختهاست و در حالی که محور میانی زیر فشار تحریم‌های متنوع آمریکا علیه ایران، سوریه ولبنان در حال فرسایش است، تنش زدایی با ترکیه، امارت و عربستان بدون آنکه ما به ازایی برای جلوگیری از فرسایش محور میانی داشته باشد، یک هدیه غیرمنتظره برای کلان‌برنامه آمریکاست. شاید چنین امتیاز بدون ما به ازایی هرگز در دوره آقای روحانی به آمریکا داده نشده بود.

۲) تمدید هند (اسرائیل) در چابهار؛کمک مستقیم به مهار چین توسط آمریکا:

برای ده سال هندی‌ها با قراردادی که در دولت آقای روحانی منعقد شد در چابهار بودند تا مانع از توسعه چابهار شوند و در این هدف نامقدس کاملا موفق بودند. استدلال در واگذاری چابهار به هند آن بود که آنها از معافیت آمریکا برخوردارند. در حالی که با یک دور مرور شیوه‌نامه معافیتی که سفارت آمریکا در هند صادر کرده است واضح می‌شود که این معافیت اساسا شامل توسعه چابهار نمی‌شود و در عمل، حداکثر چیزی از جنس انتقال مقطعی آرد و مانند آن به افغانستان (آن هم افغانستان اشرف غنی نه افغانستان طالبان) است. چرا هند آنجاست؟ چون دقیقا با حضورش در چابهار ادامه مسیر ابتکار کمربند وجاده را بعد از گوادر بسته است.

در شرایطی که چین برای حفظ رشدهای بالا و اجتناب از سقوط بازار‌های مالی نیاز به توسعه مدل توسعه خود به سمت غرب دارد، بستن راه او در بسط‌یافته‌ترین شکل ابتکار جاده و کمربند یعنی سیپک، یک کمک مستقیم به برنامه مهار چین توسط آمریکاست.  دقت کنید که درباره هند آقای مودی حرف میزنیم یعنی هند هم‌پیمان اسرائیل.

آیا این به این معناست که نباید با هند (مهره اصلی غرب در آینده آسیا) همکاری کرد؟ قطعا باید همکاری کرد اما ده‌ها شیوه دیگر برای همکاری وجود دارد که به صورت ذاتی هدیه مفت و مجانی به غرب به ازای هیچ نباشد. شاید بعد از یک تجربه ده ساله هرگز چنین امتیازی مجددا در دولت آقای روحانی به آمریکا داده نمی‌شد.

۳) بستن مسیر روسیه به سمت جنوب؛ کمک مستقیم به آمریکا در جنگ اکراین:

بعد از وقوع جنگ اکراین روسیه عملا از غرب توسط ناتو و از شرق توسط چین محاصره شده است. تنها راه خروج از این خفگی ژئوپلتیک برای روس‌ها جنوب و مسیر ایران است. در حالی که عملا حتی صادرات غلات روسیه به جهان که بناست نقطه قوت روس‌ها باشد تحت کنترل ناتو (ترکیه) است، اهمیت این مسیر صد چندان می‌شود. در واقع اتصال یا عدم اتصال روسیه از مسیر ایران تاثیر جدی بر جغرافیای جهان بعد از جنگ اکراین دارد. در این حالت ایران مسیر اصلی پیشنهادی روس‌ها برای اتصال به جنوب را متوقف کرده (تکمیل اینچه برون گرمسار را در سطح کارشناسان راه‌آهن مسدود کرده) وبرای هیچ راه جایگزین دیگری هم  همراهی جدی نمی‌کند. در عوض انرژی خود و روس‌ها را مصروف راهی می‌کند که بعدا بصورت بالقوه برای دور زدن روسیه توسط غرب صرف می شود ( رشت-آستارا). این امتیازی بسیار بزرگ به آمریکاست که شاید هیچ کشور دیگری نمی‌تواند آن را به آمریکا بدهد. در این حال همزمان ایران نقش یک همراه روسیه در جنگ را هم ایفا می‌کند و هزینه‌های سیاسی  و بین المللی آنرا هم می‌دهد.

این امتیازی است که شاید هرگز در دولت آقای روحانی بدون ما به ازا به دولت آمریکا داده نمی‌شد.

این سه مورد تنها نمونه هایی محدود از رویکرد افراطی دولت سیزدهم به همکاری بدون ما به ازا با غرب  است این فهرست را می‌توان با عناوین متعدد دیگر تکمیل کرد. از عدم تنوع مبادی واردات کالای اساسی و حفظ انحصار نسبی شرکت کارگیل در آن بگیرید (که بخشی از اثرش را به صورت ناتوانی ایران در آزادسازی وجوه بلوکه شده ایران در عراق و کره و ژاپن نشان می‌دهد) تا توافق با عربستان در چین بدون ما به ازا، به نحوی که در عمل به یک کمک جدی به فرآیند عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل مد نظر بایدن تبدیل شده است.

من مکررا درباره شما از زبان رقبای سیاسی سطح اول شما شنیده‌ام که جنابعالی شخصی متقی، محترم و اخلاقی هستید. مومن و اخلاقی بودن حکم می‌کند با مرور کارنامه دو سال گذشته دولت تحت عنوان «نگاه به شرق« (و در عمل چسبیدن به غرب) ببینید ذینغع واقعی این قبیل سیاست‌ها کدام کشور بوده و نفع ایران از این قبیل سیاست‌ها چه بوده است. تعهد به آینده ایران و مردم مظلوم ولی سربلند ایران مستلزم تغییر اساسی شیوه و تیم سیاست خارجی مورد اعتماد حضرتعالی است. این یادداشت از سر تعهد و تلاش برای اصلاح و نه طعنه و یاری به رقبای سیاسی شما نگاشته شده است.