اینترنت ملی می‌شود/ پیام بسته شدن اپلیکیشن‌های مهم چیست؟

اینترنت ایران در حال ملی شدن است . در حالی که انتظار رفع فیلترینگ شبکه های اجتماعی در ایران به نتیجه ای نرسیده است هر  روز خبری از محدودیت یا توقیف و فیلترینگ یک اپلیکیشن یا کسب و کاری می رسد .به نظر می رسد تعطیلی و توقیف سایت های داخلی مسیر تازه برای  اینترنت ملی  در ایران است. امروز اپلیکشن مهم طاقچه از دسترس خارج شد. و این اقدام جدید ترین اقدام در فیلترینگ است . چند روز پیش نیز اعلام شد اپلیکیشن پخش و دانلود فیلم «بلبل جان» فیلتر شده است

 فیلترینگ اینترنت در ایران پس از اعتراضات و حوادث ۱۴۰۱، با شدت بیشتری  مواجه شد.

سران قوا دی ماه سال قبل با اشاره به پیشرفت‌های کشور در حوزه فناوری اطلاعات بر ضرورت تسهیل در دسترسی مردم به شبکه‌های ارتباطی و سرعت بخشیدن به راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات تاکید کردند.

یک نظرسنجی نشان می‌دهد نشان می‌دهند که با وجود فیلترینگ اینترنت و فیلتر بودن تلگرام، اینستاگرام و توییتر در ایران، بیش از ۹۶ درصد کاربران به صورت روزمره از فیلترشکن استفاده می‌کنند. بر اساس نظرسنجی جامعی که ماهنامه «پیوست» انجام داده، ۲۶ درصد کاربران پیش از فیلتر شدن اینستاگرام، واتس‌ اپ و گوگل‌ پلی از VPN استفاده نمی‌کردند.

سایت طاقچه از دسترس خارج شد

پس از حواشی و واکنش‌ها به انتشار تصویری از کارکنان پلتفرم «طاقچه» که با تحریم برخی ناشران مذهبی، سازمان‌ها و انتقاد وزیر ارشاد همراه شد، این پلتفرم با انتشار اطلاعیه‌ای سعی در توضیح ماجرا برای روشن‌شدن افکار عمومی و پایان دادن به حواشی ایجاد کرد. اما اطلاعیه ۳ بندی «طاقچه» نیز افاقه نکرد تا گمانه‌زنی‌ها درباره جلوگیری از فعالیت این پلتفرم بیش از پیش قوت بگیرد.

اما امروز مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی اعلام کرد که بر اساس اسناد بالادستی و در راستای «ساماندهی سکو‌های نشر کتاب دیجیتال» از فعالیت طاقچه ممانعت به عمل می‌آورد. این مرکز در اطلاعیه خود با اشاره به ماده ۲ قانون نحوه مجازات اشخاص که در امور سمعی و بصری فعالیت غیرمجاز دارند (مصوب سال ۱۳۸۶)، تصریح کرد که همه سکو‌های ارائه‌دهنده محتوا‌های فرهنگی مکلف به دریافت مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند و به دلیل اینکه سکوی ارائه‌دهنده کتاب‌های دیجیتال طاقچه تاکنون اقدام به دریافت مجوز‌های قانونی از مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت فرهنگی این وزارتخانه نکرده، از فعالیت آن ممانعت به عمل می‌آورد.(اطلاعات آنلاین)

طاقچه چیست؟

طاقچه یک نرم‌افزار کاربردی کتابخوان الکترونیکی و فروشگاه برخط (آنلاین) است که از سال ۱۳۹۲ شروع به کار کرد و در سال ۱۳۹۳ به‌طور رسمی رونمایی شد. از جمله اهداف این نرم‌افزار سهولت در دسترسی قانونی به کتاب، کتاب صوتی، مجله و روزنامه‌ها به شکل الکترونیکی است. نرم‌افزار «طاقچه» در حال حاضر به شکل چندسکویی در سه نسخه اندروید، آی‌اواس و کتابخوان تحت وب ارائه می‌شود.

وضعیت اینترنت در ایران 

چندی قبل انجمن تجارت الکترونیک تهران یک گزارش تحلیلی از اختلالات، محدودیت‌ها و سرعت اینترنت در ایران منتشر ساخته است. این گزارش همزمان با فعالیت کارگروه بررسی کیفیت اینترنت منتشر شده؛ کارگروهی که با وجود درخواست بخش خصوصی برای حضور در آن، فقط متشکل از نمایندگان دولتی و حاکمیتی است و تاکنون هیچ گزارش شفاف و عمومی را منتشر نساخته و زمانی برای انتشار گزارش‌ اولیه خود نیز مشخص نکرده است.

در گزارشی که انجمن تجارت الکترونیک تهران منتشر ساخته، به اهمیت اینترنت به عنوان ریشه درخت اقتصاد دیجیتال شده است. در این گزارش آمده است که رکود گسترده و تعطیلی چشم‌گیر شرکت‌های فناوری و مهاجرت متخصصان فناوری و انتقال استارتاپ‌ها به کشورهای همسایه به‌خاطر کیفیت اینترنت رخ داده است. این انجمن معتقد است وضعیت رو به افول اینترنت در ایران علاوه بر ایجاد مشکلات فنی، باعث ناامیدی گسترده متخصصان فناوری شده است.

این گزارش می‌افزاید که کیفیت اینترنت در ایران در وضعیت «بحرانی» قرار دارد. بر اساس اطلاعات مندرج در این گزارش، اینترنت ایران در بین ۱۰۰ کشور با بیشترین تولید ناخالص ملی، ایران پس از میانمار دومین اینترنت پراختلال و پس از چین، دومین اینترنت محدود دنیا را دارد. این گزارش همچنین تأکید کرده که اینترنت ایران جزو ۵ اینترنت کند جهان است.

بررسی‌های این انجمن روی دامنه‌ها و آی‌پی‌های لیسـت خاکستری که اکثریت اینترنت را شامل می‌شوند نشان می‌دهد تجهیزات حاکمیتی با ایجاد اختلال عمدی باعث می‌شوند تا ۵۰ درصد داده‌های ارسالی به این مقاصد با مشکل مواجه شوند. این انجمن اعلام کرده این موضوع دلیل اصلی محسوس و مورد اعتراض شدید این روزهای کاربران در استفاده از اینترنت است.

اختلالات در اینترنت

انجمن تجارت الکترونیک تهران با استفاده از اطلاعات OONI اختلالات ۱۰۰ دامنه منتخب در ۱۰۰ کشور مختلف جهان را مورد بررسی قرار داده است. با بررسی‌های به عمل آمده این انجمن به این نتجه رسیده که ایران پس از میانمار بیشترین اختلالات اینترنتی را دارد. این گزارش می‌افزاید علاوه بر ۴۵ وبسایتی که حداقل در نصف موارد در دسترس نبودند، ۱۴ وبسایت اختلالی بین ۱۰ تا ۵۰ درصدی را از خود نشان دادند. انجمن تجارت الکترونیک تهران دلیل اصلی اختلالات حاکم در اینترنت را سیاست جدید و غلط فیلترنگ هوشمند اجرا شده توسط وزارت ارتباطات عنوان کرده است. این انجمن دقیقاً گفته که بر اساس بررسی آن‌ها در حال حاضر هر نوع ترافیک اینترنتی در صورتی که به صورت موردی و از سمت نهادهای متولی مجاز (وایت لیست) نشده باشد، به صورت خودکار دچار اختلال می‌شود.

انجمن تجارت الکترونیک تهران در بررسی تفصیلی اختلالات اینترنتی این فرضیه را اعلام کرده که احتمالاً بخاطر مقابله با VPNها، اختلال‌های عمدی روی تمامی IPها و ارتباطات کشور وجود دارد.

این انجمن برای اثبات فرضیه خود تست‌هایی روی اینترنت شبکه همراه اول و ایرانسل انجام داده که بر اساس خروجی نتایج این تست‌ها، یا ترافیک اینترنت ایران به خارج Lost شده و یا به دلیل مشکلات حاکم بر شبکه، امکان تست گرفتن وجود ندارد. انجمن تجارت الکترونیک تهران به مصوبه شماره ۴ جلسه ۳۱۳ رگولاتوری در تاریخ دوازدهم بهمن ماه سال ۱۳۹۹ اشاره کرده که به موجب آن اپراتورهای اینترنتی می‌توانند با سرمایه‌گذاری و خرید تجهیزات فیلترینگ و نصب آن در داخل شبکه خود، از تحقیق ۱۰ تا ۱۵ درصدی خرید اینترنت از دولت بهره‌مند شوند. این انجمن تأکید کرده ایرانسل و همراه اول هر دو با نصب این تجهیزات در داخل شبکه خود باعث شدت یافتن اختلالات اینترنتی شدند.

به گفته این انجمن وجود این اختلالات ضرر مالی بزرگی نیز به مشترکین می‌زند چرا که بر اساس اطلاعات یافته شده توسط این انجمن، مردم ایران به‌طور ماهیانه در حال پرداخت هزاران میلیارد تومان پول برای اختلالی هستند که به آن‌ها در شبکه اینترنت تحمیل شده و موجب شده تا بخاطر Retransmissionهای زیاد، بسته‌های اینترنتی مشترکین خیلی‌ زودتر از موعد خود تمام شوند.

محدودیت در اینترنت

انجمن تجارت الکترونیک تهران در بررسی‌های خود پیرامون محدودیت اینترنت در ایران اعلام کرد که ۳۳ درصد از ۱۰۰ وبسایت برتر جهان در ایران فیلتر هستند. این انجمن اعلام کرده ایران پس از چین محدودترین اینترنت دنیا را دارد و پس از آن کشورهای مصر، روسیه و عمان قرار دارند. همچنین اعلام شده که ایران در کنار کشورهایی مثل چین از معدود کشورهایی در دنیا هستند که هر ۶ شبکه اجتماعی پراستفاده و محبوب در جهان را مسدود کرده است.

در بررسی تفصیلی محدودیت در اینترنت ایران که توسط این انجمن انجام شده بر اساس دیتای مجموعه‌هایی چون سرف شارک و Freedom House و Freedom ON the Net اعلام شده که اینترنت ایران جزو محدودترین اینترنت‌ها در جهان است.

این انجمن همچنین به موضوع فیلتر کردن سایت‌های داخلی برای کاربران خارجی اشاره کرده و اعلام داشته که از بین ۱۰۰ وب سایت برتر دولتی، ۵۷ سایت از خارج کشور در دسترس نیستند.این انجمن اعلام کرده وزارت ارتباطات پیشتاز این رفتار بوده و تمامی وبسایت‌های زیرمجموعه این وزارت از خارج کشور در دسترس نیستند آن‌هم با اینکه به زبان انگلیسی آپدیت می‌شوند. انجمن تجارت الکترونیک تهران این محدودیت بیش از حد را موجب شیوع استفاده از فیلترشکن‌ها دانسته و باور دارد این فیلترینگ افسار گسیخته، قربانی می‌گیرد.

اینترنت ملی به‌زودی نهایی می‌شود | با اپلیکیشن‌های مهم خداحافظی کنید

بر اساس متن نهایی برنامه هفتم توسعه، تا پایان برنامه باید 99 درصد شبکه ملی اطلاعات راه افتاده باشد. طرحی که برخی آن را اینترنت ملی، برخی شبکه ملی اینترنت و بعضی دیگر آن را اینترانت کشوری می‌نامند. نگرانی‌ها بابت آینده این طرح همچنان ادامه دارد.

به گزارش تجارت‌نیوز، شبکه ملی اطلاعات به کلیدواژه‌ای ناخوشایند برای کاربران اینترنت در ایران تبدیل شده است. آنچه اغلب کاربران از آن تصور می‌کنند، محدودیت و ممنوعیت است. به همین دلیل نسبت به نهایی شدن این پروژه واههمه دارند.

اما پروژه شبکه ملی اطلاعات از چه زمانی کلید خورد و چه سابقه‌ای دارد؟ برای پاسخ دادن به این پرسش، باید مروری بر سیر حرکت این پروژه از زمان مطرح‌شدن تاکنون داشته باشیم.

در زمستان‌ ۱۳۸۵ که بحث لایحه بودجه سال‌۸۶ مطرح شد، ابتدا بودجه‌ا‌ی ۱۰‌‌میلیارد تومانی برای شبکه ملی اطلاعات یا همان اینترنت ملی در کمیسیون صنایع و معادن تصویب شد؛ اما در کمیسیون تلفیق به تصویب نرسید و به‌رغم اینکه پیشنهاد کمیسیون صنایع و معادن بود و در لایحه دولت نیامده بود اما کمیسیون تلفیق به‌دلیل توجیه نبودن در مورد مفهوم اینترنت ملی آن را تصویب نکرد و لذا در صحن علنی مجلس نیز تصویب نشد.

چند ماه بعد، هیات وزیران در خرداد سال‌۸۶ برنامه‌های عملیاتی راه‌اندازی و بهره‌برداری این شبکه‌ را در سال‌های ۸۶‌ تا‌ ۸۸ تصویب کرد که براساس آن شرکت مخابرات ایران و شرکت‌های مخابراتی وابسته و شرکت‌های مخابراتی استانی مجاز شدند در طول سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۸ تا مبلغ ۵۶۶۰‌میلیارد ریال از منابع داخلی خود جهت ایجاد شبکه ملی اینترنت سرمایه‌گذاری کنند. چندی بعد نیز در تاریخ ۲۸‌ مردادماه‌ ۱۳۸۶ شورای اقتصاد با درخواست وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات درخصوص سرمایه‌گذاری در طرح شبکه ملی دیتا به مبلغ ۳۵۰میلیارد تومان موافقت کرد.

اجرای فوری طرح بدون تصویب 

بعد از گذشت چند سال در مردادماه سال 1400 طرح ملی شدن اینترنت در صحن علنی مجلس کلید خورد اما با اعتراض گسترده فعالان فضای مجازی و حتی برخی نمایندگان مجلس، این طرح از دستور کار خارج و تا پایان سال 1400 بلاتکلیف رها شد.

اواخر فروردین‌ماه سال گذشته و درست زمانی که این طرح همچنان مبهم بود، مشاور وزیر ارتباطات اعلام کرد که این طرح با نامه رئیس مجلس شورای اسلامی و برای بررسی به شورای عالی فضای مجازی ارجاع شده‌ است. به مرور و با اختلال شدید در اینستاگرام و سایر پلتفرم‌ها، این‌طور به نظر می‌رسید که اینترنت در حال ملی شدن است و باید به‌زودی با اپلیکیشن‌های خارجی خداحافظی کرد.

ناآرامی‌های اخیر کشور اما باعث شد که مجلس شورای اسلامی چنین طرحی را بدون تصویب، اجرایی کند. اینستاگرام و واتس‌آپ فیلتر شدند و دسترسی به برخی امکانات اساسی گوگل نیز بدون فیلترشکن دیگر مقدور نیست.

تکمیل جاده پرپیچ‌ و خم شبکه ملی اطلاعات

حال بعد از حواشی بسیار پیرامون این موضوع، براساس متن نهایی برنامه هفتم توسعه، تا پایان برنامه یعنی تا 1406، باید 99درصد شبکه ملی اطلاعات راه افتاده باشد. تکالیف قانون درباره اینترنت ملی کلیتی از ایده اینترنت ملی را مطرح می‌کند و تهیه آیین‌نامه اجرایی و مشخصه‌های عملیاتی آن را برعهده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌گذارد. طرحی که برخی آن را اینترنت ملی، برخی شبکه ملی اینترنت و بعضی دیگر آن را اینترانت کشوری نامیدند، درحالی که دولت از آن به‌عنوان شبکه ملی اطلاعات نام می‌برد.

نگرانی‌ها بابت وجود محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های بسیار همواره پیرامون این طرح وجود داشته است. همچنین بحث عدم مبادلات و معاملات جهانی، ارتباطات و فعالیت‌ها یا ضربه زدن به کسب و کارها با محدود شدن اینترنت و حتی محدود شدن حقوق شهروندی با جایگزین شدن شبکه‌های اجتماعی داخلی با محدودیت‌های فراوان با شبکه‌های اجتماعی جهانی وجود دارد. بسیاری از کسب‌وکارها که فروش خود را به کمک شبکه‌های اجتماعی به دست آورده بودند به دلیل فیلترینگ شدید اینترنت به اجبار به دست‌فروشی و شغل‌های کاذب دیگر روی آورده‌اند.

هشدار کوچ به پلتفرم‌های داخلی

در سال گذشته بعد از اینکه آمار آسیب حداقل 700هزار کسب‌وکار اینترنتی در کشور منتشر شد، محمود لیائی، معاون وزیر ارتباطات به‌جای پیشنهادی برای حل مشکلات شدید مالی و معیشتی مردم بعد از فیلترینگ پلتفرم‌ها، خطاب به کسب‌وکارهایی که از پلتفرم‌های خارجی برای فروش محصولات خود استفاده می‌کردند، گفت که باید از قبل باید به فکر چنین روزی و محدودشدن اینستاگرام می‌بودند و به هشدار مسئولان برای کوچ به پلتفرم‌های داخلی توجه می‌کردند!

دولت اولویت‌های مهمتری از اقتصاد دارد

همچنین عطا خلیقی، هم‌بنیانگذار سابق اتاقک و بنیان‌گذار پرشین بلاگ در گفتگو با تجارت‌نیوز به تبعات ملی شدن اینترنت برای اقتصاد اشاره کرده و می‌گوید: شبکه ملی اطلاعات در دولت‌های مختلف تعابیر مختلف داشته است. برنامه هفتم توسعه هم که پنج ساله است و به دولت بعدی می‌رسد، پس نمی‌توان پیش‌بینی کرد چه اتفاقی خواهد افتاد.

تمام زیرساخت‌ها دست دولت است و هر کاری بخواهد می‌تواند انجام دهد. احتمالا دولت اولویت‌های مهمتری از اقتصاد دارد. با ملی کردن اینترنت، بازارها به بازار داخل محدود می‌شوند. در واقع شما بازاری دارید که نمی‌تواند سهمی از بازار جهانی داشته باشد، فقط محدود به داخل است و هیچگاه بزرگ نمی‌شود. در صورتی که شما وقتی وارد بازار بین‌المللی می‌شوید، یک فضای رقابتی بزرگتر را تجربه می‌کنید، پس کیفیت کارتان را هم بالاتر می‌برید.

تلاش برای گسترش سرعت اینترنت با توسعه فیبر نوری

در حالی که همچنان کاربران با قطعی یا کندی سرعت اینترنت داخلی مواجه هستند، تا جایی که این موضوع رئیس جمهور را هم به واکنش واداشته است، عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران همچنان از وضعیت کنونی اینترنت ایران حمایت می‌کند، او در حاشیه نمایشگاه بین‌المللی الکامپ به تجارت‌نیوز گفت: در پیشرفته‌ترین کشورها هم خطوط قرمز برای اینترنت وجود دارد فقط با خطوط قرمز ما متفاوت است.

من مسئول توسعه ارتباطات هستم که فکر می‌کنم این کار را به خوبی انجام می‌دهم. او همچنین اضافه کرد: با توسعه فیبر نوری که برای ما در اولویت است توسعه اینترنت هم به وجود می‌آید. ما در حال تلاش برای گسترش سرعت اینترنت هستیم و اعتقاد نداریم که پهنای باند وجود ندارد.