چگونه نام یا نام‌خانوادگی را در شناسنامه تغییر دهیم؟

اگر قصد تعویض نام یا نام‌خانوادگی را دارید و از شرایط آن آگاه نیستید، مطلب پیش رو را بخوانید.گذاشتن نام خوب روی فرزندان از حقوقی است که بر گردن والدین است. اما گاهی فرزندان در بزرگسالی از نامی که والدین برای آن‌ها انتخاب کرده‌اند رضایت ندارند. در این مواقع ثبت احوال پیش راه شهروندان راهی قانونی قرار داده است.

از کارت‌ملی و شناسنامه کپی نگیرید!

؛ اگر قصد تعویض نام یا نام‌خانوادگی دارید و از شرایط آن آگاه نیستید، مطلب پیش رو بخوانید.

چه نام‌هایی قابل تغییر هستند؟

اگرچه اجازه تغییر نام در قانون داده شده است، اما فقط برخی نام‌ها با ویژگی‌های خاص هستند که صاحب آن مجاز است برای تغییر اسم اقدام کند.

نام‌هائی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می‌گردد. مثل نامی که معنای آن توهین یا تمسخر بخشی از ارزش‌های اسلامی باشد.

اسامی مرکب ناموزون یا همان اسامی که از نظر عرف دو اسم مجزا هستند، ولی برای یک نفر ثبت شده است مثل: سامان بهزاد.

اگر شخصی در اسم خود عناوین لشکری و کشوری داشت مثل سرتیپ علی یا نامش سروان بود، مجاز به تغییر نام است.

القابی که در دوران قاجار و پهلوی بسیار رایج بوده‌اند کاندید تغییر هستند مثل عصمت‌السلطنه

نام‌های زننده و مستهجن نیز در این گروه جای می‌گیرند. مثل نام‌هایی که در مغایرت با شان انسانی است مثلا گرگعلی. یا نام‌هایی در عرف و فرهنگ جامعه ناپسند هستند مثل خونریز. برخی نام‌ها از در دوران گذشته رایج بوده است که این روز‌ها معنی توهین و تحقیر دارد مثل گدا یا صدتومانی.

یکی دیگر از مشکلاتی که در گذشته در نامگذاری وجود داشته است، عدم مطابقت اسم و جنسیت است. به عنوان مثال مونثی که نامش فرخ ثبت شده یا مذکری که نامش اکرم ثبت شده است، می‌توانند برای تغییر نام اقدام کنند.

کلمات زائد یا غیرضروری هم قابل حذف از نام هستند. مثلا عباسقلی می‌تواند نام خود را به عباس تغییر دهد.

تصحیح اشتباهات املائی مثل تفاوت اسم هانیه و حانیه در معنی یا نگارش منیژه به صورت منیجه، هم‌نام بودن فرزندان با پدر و مادر و یا خواهر و برادران در یک خانواده، افرادی که به اسم اسامی هفته نامگذاری شده‌اند (شنبه، چهارشنبه و...)، کسانی که از دین دیگری به اسلام مشرف می‌شوند و کسانی که طبق اعلام دادگاه صالحه و تعیین روند‌های پزشکی و قانونی تغییر جنسیت داده‌اند، می‌توانند برای تغییر نام اقدام کنند.

چه نام‌هایی غیرقابل تغییر هستند؟

برابر قانون، اسامی و نام‌های معصومین نظیر: محمد، علی، حسن، حسین، فاطمه، زهرا غیر قابل تغییر می‌باشند.

اگر اسم موردنظر در لیست تغییرات نبود

گاهی اسم فرد ویژگی‌هایی که لیست ثبت احوال مجاز به تغییر نام اعلام شده است را ندارد، اما شخص به هر دلیلی دوست دارد اسم خود را با اسم جدیدی جایگزین کند.

برای انجام این تغییرات لازم است که متقاضی با آماده کردن مدارک مورد نیاز مانند شناسنامه و کارت ملی و فیش واریز هزینه تغییر نام درخواستی که برای تغییر اسم یا نام خانوادگی خودش دارد را به اداره ثبت احوال ارائه دهد. برای تغییر نام برای بار اول نیاز به ارائه استشهاد محلی، حضور شهود و ارائه درخواست تغییر نام توسط افراد بالای ۱۸ سال وجود دارد.

اگر این درخواست با قوانین در نظر گرفته شده برای تغییر نام در ثبت احوال مغایرت نداشته باشد، تغییر اسم انجام می‌شود و شناسنامه فرد اصلاح خواهد شد. در غیر این صورت درخواست تغییر اسم رد می‌شود و متقاضی لازم است که با وکیل تغییر نام جهت برطرف کردن مشکل مشورت کنند.

شرایط تغییر اسم در شناسنامه

متقاضی باید ۱۸ سال به بالا و بالغ باشد

در صورتی که متقاضی زیر ۱۸ سال داشته باشد ارائه حکم رشد الزامی خواهد بود

برای افراد زیر ۱۸ سال پدر، جد پدری یا سرپرست قانونی فرد می‌تواند درخواست تغییر اسم را ارائه کند.

همچنین ذکر سیادت برای افرادی که سیادت آن‌ها در اسناد سجلی پدری و اجدادی‌شان ثابت شده الزامی است.

مدارک لازم برای تغییر اسم شناسنامه

اصل شناسنامه به همراه دو عدد کپی از تمام صفحات

اصل و تصویر شناسنامه پدر، جد پدری یا قیم متقاضیان کمتر از ۱۸ سال

ارائه استشهاد محلی در صورت لزوم

درخواست تکمیل شده تغییر نام

فیش واریز هزینه در نظر گرفته شده برای تغییر نام

ارائه گواهی عدم وجود محکومیت کیفری مؤثر افراد بالای ۱۸ سال

شرایط تغییر نام برای بار دوم

معمولاً تغییر نام یا نام خانوادگی تنها برای یکبار قابل انجام است و برای تغییر مجدد اسم امکان دارد که دادگاه یا مراجع ذیصلاح با درخواست متقاضی موافق نکنند.

شرایط تغییر نام خانوادگی در شناسنامه

با توجه به اینکه فرد در انتخاب نام خانوادگی خودش نیز نقشی بر عهده ندارد، افرادی که نام خانوادگی نامناسب دارند به دنبال راهی برای تغییر آن هستند؛ اما تنها در صورتی فرد می‌تواند نام خانوادگی خودش را تغییر دهد که واجد شرایط زیر باشد.

نامناسب بودن نام خانوادگی مانند استفاده از گدا، بیچاره و

بیش از دو کلمه بودن نام خانوادگی

نام خانوادگی‌های دارای اسامی خارجی مانند چارلز

نام خانوادگی‌های مغایر با فرهنگ اسلامی مانند بی‌دین

نام خانوادگی‌های منسوب به عناوین خاص مانند سرلشکر

نام خانوادگی منسوب به محل یا منطقه نامناسب

نام خانوادگی که سوء رفتار و حکم جزایی یکی از اعضای خانواده منجر به سرافکندگی سایر اعضای خانواده شده باشد.

تغییر نام خانوادگی برای وحدت شهرت با پدر، خواهر و برداران و جد پدری

شرایط تغییر نام خانوادگی در شناسنامه

شرایط تغییر نام خانوادگی در شناسنامه

بیش از دو کلمه بودن نام خانوادگی، خارجی بودن آن یا ترکیب آن با کلمات خارجی و سایر مواردی که در قانون، ذکر شده، از شرایط تغییر نام خانوادگی می باشند. متقاضی عوض کردن فامیلی، باید 18 سال به بالا بوده یا حکم رشد داشته باشد تا بتواند با طی کردن نحوه و مراحل تغییر نام خانوادگی، اقدام به تغییر آن، در شناسنامه خود نماید. مرجع صالح تغییر نام خانوادگی در شناسنامه، اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه می باشد.

برای مشاوره شرایط تغییر نام خانوادگی در شناسنامه

یکی از حقوق هر پدر و مادری، انتخاب نام، برای فرزند خود در بدو تولد است تا معیار تمییز فرد از افراد جامعه گردد. پس از انتخاب نام مناسب و مراجعه ولی نوزاد به اداره ثبت احوال، سازمان ثبت احوال کشور، اقدام به صدور شناسنامه، برای نوزادان می کند. شناسنامه، سند رسمی است که برای تغییر در آن، نیاز به تایید و تصویب مراجع صالح است. 

برخی از افراد، زمانی که به سن قانونی 18 سال می رسند، به هر دلیلی، قصد تغییر در شناسنامه خود را دارند. از جمله تغییراتی که رایج است، می توان به تغییر نام یا نام خانوادگی یا تغییر سن، اشاره کرد که برای این تغییرات، نیاز به وجود شرایطی است و بدون داشتن آن شرایط، تغییر مورد نظر، امکان پذیر نخواهد بود. 

تغییر نام خانوادگی در شناسنامه

شناسنامه، سندی رسمی و از جمله مدارک هویتی است که هر فرد، باید از آن برخوردار باشد. سازمان ثبت احوال، مرجعی است که اقدام به صدور شناسنامه المثنی، صدور شناسنامه برای نوزادارن و سایر افراد متقاضی شناسنامه می نماید. اطلاعاتی نظیر نام، نام خانوادگی، تاریخ و محل تولد، نام پدر و مادر هر فرد، از جمله اطلاعات مندرج در هر شناسنامه، در بدو صدور است.

بر اساس ماده997 قانون مدنی: " هر کس، باید دارای نام خانوادگی باشد و اتخاذ نام های مخصوصی که به موجب نظامنامه اداره سجل احوال معین می شود، ممنوع است." بنابراین، داشتن نام خانوادگی، یک الزام است و شرایط مخصوص به خود را دارد. همچنین بر اساس تبصره ماده 41 قانون ثبت احوال، نام خانوادگی هر فرد، نام خانوادگی پدر او خواهد بود.

اما گاهی، افراد، به دلایلی، قصد تغییر نام کوچک یا نام خانوادگی خود را دارند. در این صورت، با این پرسش روبرو می شوند که برای عوض کردن فامیلی چه باید کرد؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت: برای عوض کردن فامیلی، هم، فرد متقاضی و هم، نام خانوادگی او، باید دارای شرایط تغییر نام خانوادگی در شناسنامه باشند تا فرد، بتواند با طی کردن نحوه و مراحل تغییر، اقدام به این امر نماید. این شرایط، در خصوص نام و نام های خانوادگی قابل تغییر، در قانون ثبت احوال، بیان شده است. 

شرایط تغییر نام خانوادگی در شناسنامه

در قسمت قبل، امکان تغییر نام خانوادگی در شناسنامه را، مورد بررسی قرار دادیم و گفتیم، برای عوض کردن فامیلی، متقاضی این تغییر و همچنین نام خانوادگی او، باید دارای شرایط تغییر نام خانوادگی در شناسنامه و شرایط حذف پیشوند یا پسوند نام خانوادگی، باشند. در ادامه، جهت پاسخ به این پرسش که برای عوض کردن فامیلی چه باید کرد؟ به بررسی شرایط متقاضی تغییر و شرایط نام خانوادگی مورد درخواست، برای تغییر می پردازیم. شرایط تغییر نام خانوادگی، برای متقاضی و نام خانوادگی او، شامل موارد زیر می باشد: 

شرایط متقاضی تغییر نام خانوادگی در شناسنامه:

اولین شرط از شرایط تغییر نام خانوادگی در شناسنامه برای متقاضی، این است که 18 سال به بالا باشد و در صورتی که کمتر از 18 سال است، دارای حکم رشد باشد.

در صورتی که نام خانوادگی پدر شخص زیر 18 سال، تغییر نموده باشد و پدر یا جد پدری، قصد تغییر نام خانوادگی شخص زیر 18 سال را داشته باشند، باید شناسنامه خود را ارایه دهند تا بتوانند با طی کردن نحوه و مراحل تغییر و در صورت وجود شرایط تغییر نام خانوادگی در شناسنامه، اقدام به این امر نمایند.

در صورتی که قیم یا وصی، برای طی کردن مراحل تغییر نام خانوادگی در شناسنامه، جهت اطفال تحت سرپرستی خود، اقدام می نماید، باید مدارک مثبت سمت خود را ارایه دهد.

شرایط نام خانوادگی مورد درخواست فرد، برای تغییر:

نام‌ خانوادگی، از واژه‌ های نامناسب باشد. مانند : بیچاره، گدا و امثال آن.

نام‌ خانوادگی، بیش از دو کلمه باشد. مانند : خنجری برار عزیزی، فلاح ناگزیر لنگرودی و نظایر آن.

نام‌ خانوادگی، از واژگان خارجی بوده یا با آن ترکیب شده باشد. مانند : علی‌ اف، یوهانسون ، چارلتون و نظایر آن.

نام‌ خانوادگی، از کلمات مذموم و یا مغایر با ارزش‌ های فرهنگ اسلامی باشد. مانند : بی‌ دین، شیطان‌ پرست و نظایر آن.

نام‌ خانوادگی، از واژه‌ های منسوب به مناصب یا القاب و عناوین باشد. مانند : سرهنگ، خان، مهندس و نظایر آن.

نام‌ خانوادگی، از اسامی محل یا منسوب به محل و نامناسب باشد.

هرگاه، محکومیت جزایی موثر برای یکی از افراد خانواده پیش بیاید و داشتن آن نام‌ خانوادگی، موجب ننگ و سرافکندگی باشد.

هرگاه، تغییر نام‌ خانوادگی، به منظور وحدت با نام‌ خانوادگی پدر، جد پدر، فرزند، برادر، خواهر و عمو باشد.

نکته: تغییر نام‌ خانوادگی، به منظور وحدت با نام‌ خانوادگی مردی که مادر، پس از فوت پدر طفل، طبق مقررات ایران، رسما با وی ازدواج نموده است، با رعایت سایر مقررات مربوطه، بدون شکال است.

مرجع صالح برای تغییر نام خانوادگی

در قسمت قبل، در خصوص شرایط تغییر نام خانوادگی ، توضیح دادیم. در این قسمت، قصد داریم تا به این پرسش پاسخ دهیم که برای عوض کردن فامیلی چه باید کرد و مرجع صالح برای تغییر نام خانوادگی کجاست. در خصوص مرجع صالح، جهت مراجعه برای عوض کردن فامیلی، باید گفت: به موجب رای اخیر هیات عمومی دیوان عدالت اداری، مرجع صالح، جهت انجام مراحل تغییر نام خانوادگی، از دادگاه، به سازمان ثبت احوال محل صدور شناسنامه تغییر یافته است.

نحوه و مراحل تغییر نام خانوادگی در شناسنامه، بدین صورت است که فرد متقاضی، باید پس از پر کردن فرم درخواست تغییر نام خانوادگی، به اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه خود، مراجعه نماید. مدارک لازم، جهت تغییر نام خانوادگی در شناسنامه، شامل موارد زیر می باشند:

اصل شناسنامه و دو سری کپی از آن.

ارایه اجازه نامه تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی، از پدر یا جد پدری، در صورتی که قصد استفاده از نام خانوادگی تغییر یافته آن ها را دارید.

اجازه نامه تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی، از دارنده حق تقدم نام خانوادگی مورد درخواست، در صورتی که قصد استفاده از نام خانوادگی اشخاصی را دارید که نام خانوادگی آن ها، دارای حق تقدم است.

تغییر نام خانوادگی زن به نام خانوادگی همسر پس از ازدواج

یکی از موارد مجاز تغییر نام خانوادگی، تغییر نام خانوادگی زن به نام خانوادگی همسر پس از ازدواج، بوده که بدین منظور، پس از انعقاد عقد نکاح، زوجه می تواند با در دست داشت داشتن اصل شناسنامه، اجازه نامه شوهر و اصل شناسنامه وی و سند ازدواج، درخواست خود را به ثبت احوال، ارائه نماید.

پس از جدایی نیز زن می تواند به استفاده از نام خانوادگی همسر، ادامه داده، مگر اینکه با اعتراض شوهر، شناسنامه زن به نام خانوادگی اولیه برگشت داده شود. همچنین، بعد از فوت شوهر نیز تا زمانی که زوجه، اردواج مجدد نکرده، حق استفاده از نام خانوادگی همسر متوفی خود را خواهد داشت.

سوالات متداول

۱- شرایط تغییر نام خانوادگی در شناسنامه چیست؟

شرایط تغییر نام خانوادگی در شناسنامه عبارت است از اینکه نام خانوادگی از واژه های نامناسب باشد یا بیش از دو کلمه باشد و سایر شرایطی که توضیحات آن در متن مقاله ارائه شده است.

۲۰ مراحل تغییر نام خانوادگی در شناسنامه چگونه است؟

مراحل تغییر نام خانوادگی در شناسنامه بدین صورت است که فرد باید با در دست داشتن مدارک نظیر شناسنامه به سازمان ثبت احوال محل صدور شناسنامه مراجعه نماید که توضیحات آن در متن مقاله ارائه شده است.

3- شخصی که قصد تغییر نام خانوادگی خود در شناسنامه را دارد باید دارای چه شرایطی باشد؟

شرایط شخصی که قصد تغییر نام خانوادگی خود در شناسنامه را دارد عبارت است از مواردی نظیر رسیدن به سن 18 سال و در صورتی که زیر 18 سال است باید دارای حکم رشد باشد و سایر شرایطی که توضیحات آن در متن مقاله ارائه شده است.