روایت فریبنده یک بازگشت

محمد رضایی روزنامه نگار در یادداشتی نوشت :در پس پشت رشد سریع فناوری و تحولات شتابان دستگاه‌های الکترونیک، با حجم بزرگی از ضایعات الکترونیکی روبرو هستیم که گردش مالی فوق‌العاده و باورنکردنی دارند. کافی است بدانیم که سرانه تولید ضایعات الکتریکی و الکترونیکی از ۲۷۰ گرم در سال ۱۳۷۶ در ایران به ۳۷۰۰ گرم در سال ۱۴۰۰ رسید.

وسایل الکترونیکی ضمن بالا بردن کیفیت زندگی، نوع جدیدی از زباله را نیز ایجاد کرده‌اند؛ زباله‌هایی به غایت خطرناک برای محیط زیست اما به شدت اغواکننده. نمی‌شود از کنار مقادیر زیادی از فلزات گرانبها مثل طلا و نقره و نیز مس که در ساختار این وسایل به کار رفته، به راحتی گذشت و به همین خاطر هر روزه تعداد بیشتری از این افراد برای حضور در این بازار وسوسه می‌شوند.

در واقع با افزایش روزافزون نفوذ تلفن همراه و نیز کامپیوتر در جامعه شبکه‌ای و به واسطه رشد سریع شبکه‌های اجتماعی و کانال‌های متنوع ارتباطی، وجود چنین حجمی از ضایعات اجتناب‌ناپذیر و در عین حال دارای مزیت‌های بزرگ زیست‌محیطی در کنار سوددهی اقتصادی است؛ اینکه بشود طلا، مس، نقره و پالادیوم را بی‌دردسر و بدون اکتشاف، استخراج، ذوب و پالایش و فارغ از همه مصائب معدن به دست آورد بسیار جذاب است.  

وقتی به علت ارزش بسیار بالای این نوع ضایعات از آن‌ها به عنوان «معادن روزمینی» یاد می‌شود باید حدیث مفصل خواند از این مجمل. نکته مهم ماجرا اینجاست که عیار فلزات این معادن روزمینی نیز بالاتر از معادن فلزی است و همین موضوع، بازیابی آن را اقتصادی می‌سازد. 

بیش از ۸۰ درصد فلزات به‌کاررفته در کامپیوتر و گوشی‌های تلفن همراه به فلزات با ارزش اختصاص دارد. این درحالی است که با پیشرفت تکنولوژی و کوچکتر شدن ابعاد وسایل الکترونیکی، استفاده از فلزات با ارزش به علت امکان شکل‌پذیری بیشتر برای ساخت در ابعاد کوچکتر، افزایش یافته است. 

بر اساس برآوردهای انجام‌شده، وزن گوشی‌های از رده خارج در سال ۸۷ برابر با ۵۴۹ تن بوده که شامل ۱۹۲ کیلوگرم طلا، ۷۵۷ کیلوگرم نقره، ۱۱۵ کیلوگرم پالادیوم و ۷۱ تن مس بوده است. وزن این گوشی‌ها در سال ۱۴۰۰ مطابق با ۴۳۰۰ تن برآورد شده که ۱۵۰۹ کیلوگرم طلا، ۵۹۵۰ کیلوگرم نقره، ۹۰۵ کیلوگرم پالادیوم و ۵۶۰ تن مس را شامل می‌شده است. 

با تورق آمارها درمی‌یابیم که این ارقام وسوسه‌کننده فقط شامل گوشی‌های از رده خارج است و اگر فقط کامپیوترها را به آن اضافه کنیم به آماری فریبنده می‌رسیم؛ بیش از دو تن طلا، ۱۰ تن نقره، یک تن پالادیوم و ۱۱ هزار تن مس ارقام عجیب ولی واقعی ضایعات ناشی از کامپیوترها در سال ۱۴۰۰ به‌شمار می‌رود. آیا با این ارقام اطلاق ضایعات به آن‌ها بی‌انصافی نیست!