روایت غم‌انگیز تنهایی ۱۵‌ساله «امید» | رویا کجاست؟

امید و رویا، ۱۴ اسفند ماه ۱۴۰۱، تالاب بین‌المللی فریدونکنار را به قصد سفر به روسیه ترک کردند اما «رویا» در عباس‌آباد مازندران زمین‌گیر شد.

مدیرکل حفاظت از محیط زیست مازندران از زنده‌گیری «رویا» درنای بلژیکی خبر داد.

عطاالله کاویان، مدیرکل حفاظت از محیط زیست مازندران گفت:درنای سفید بلژیکی پس از ۴۸ ساعت تلاش برای حفظ آرامش و سلامت این پرنده، در روستای تازه آباد سلمانشهر زنده گیری شد.

او افزود: رویا به همراه امید که برای مواجه نشدن با فصل گرم سال به سیبری مهاجرت خود را از مازندران آغاز کرده بود پس از طی ۱۵۰ کیلومتر مسافت برای رفع خستگی و ارتزاق در شالیزار‌های روستای تازه آباد سلمانشهر فرود آمد و از ادامه همراهی با امید درنای سیبری بازماند.

کاویان گفت: رویا در این منطقه به مدت دو روز سرگردان شده بود که اقدام لازم برای حفاظت از این پرنده زیبا و نادر انجام گرفت و ماموران حفاظت از محیط زیست استان و شهرستان عباس‌آباد تلاش کردند ضمن تامین امنیت و ایجاد فضای آرام این پرنده زنده گیری شود.

مدیرکل حفاظت از محیط زیست مازندران افزود: «رویا» در صحت و سلامت به سر می‌برد و تمامی واکنش‌های این پرنده طبیعی است؛ و براساس برنامه ریزی‌های قبلی طی مکاتبات با بنیاد بین المللی درنا و مرکز تکثیر حفاظت درنا‌ها در بلژیک که محل پرورش رویا است برنامه‌های بعدی اعلام و انجام خواهد شد.

امید رفت، رویا ماند

روزنامه ایران نوشت: «رویا»، مسافر بلژیکی فریدونکنار، پس از ۱۵۰ کیلومتر بال زدن در عباس‌آباد مازندران فرود آمد. کم آوردن «رویا» باعث شد تا «امید» آخرین بازمانده گله غربی درناهای سیبری یکبار دیگر مسیر سه هزار و ۶۰۰ کیلومتری به سمت سیبری را تنها پشت سر بگذارد. حالا تنهایی امید ۱۵‌ساله شده است.

امید و رویا ۱۴ اسفند ماه تالاب بین‌المللی فریدونکنار را به قصد سفر به روسیه ترک کردند اما «رویا» در عباس‌آباد مازندران زمین‌گیر شد. رویا یازدهمین درنای پرورشی بود که در ۲۶ سال گذشته وارد پروژه‌ی احیای مسیر پروازی گله‌ غربی درناهای سیبری شد اما نتوانست کارشناسان بین‌المللی و ایرانی این پروژه را به احیای مسیر امیدوار کند. «کوروس ربیعی»، رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش محیط زیست مازندران به «ایران» می‌گوید: «پروژه بین‌المللی درناهای سیبری با هدف حفظ مسیرهای مختلف این پرنده در آسیا فعالیت می‌کند اما تاکنون برای ورود گونه‌های پرورشی به گله‌های وحشی موفق نبوده است.» به گفته او، کارشناسان در حال حاضر در عباس آباد در تلاشند تا رویا را به فریدونکنار برگردانند. آنها قصد دارند سال آینده یکبار دیگر رویا را با امید هم‌مسیر کنند، شاید این بار رویا «جفت پروازی» امید به سمت سیبری شد.

بیشتر بخوانید: امید بدون رویا رفت | ماجرای دردناک یک جدایی ناخوشایند + فیلم

او می‌گوید: نخستین بار سال ۱۳۷۵ بود که دو جوجه درنای وحشی از بنیاد بین‌المللی درنا در امریکا به فریدونکنار آورده شد. آن روزها تعداد درناهای گله غربی که به ایران می‌آمدند، ۹ بال پرنده از چند خانواده درنای سفید سیبری بودند که دو جوجه زیر یکسال داشتند اما با خانواده درناهای وحشی اخت نشدند. او یکی از دلایل عدم هم‌پروازی جوجه‌ها با درناهای وحشی را دیر رهاسازی آنها می‌داند و می‌گوید: «آن دو جوجه حتی پرواز هم نکردند.» همچنین ۸ درنای پرورشی دیگر در سال ۱۳۸۱، ۱۳۸۲ و ۱۳۸۷ به فریدونکنار آورده شدند که یکی از درناها در زمان بازگشت در مسیر انزلی فرود آمد. اما کارشناسان درنا را به فریدونکنار بازگرداندند و سال بعد دوباره پرنده را وارد گله کردند. پرنده از ایران خارج شد و در نهایت سرنوشت نامعلومی پیدا کرد.

رویا به گفته ربیعی ۶ بهمن به فریدونکنار آمد و ۱۱ بهمن از سازه موقت خارج شد. رویا و امید در مراسم رقص معروف درناها با هم آشنا شدند. ربیعی می‌گوید: «مرکز تکثیر و حفاظت درنای سیبری در بلژیک(cbcc) توسط والدینش بزرگ شده و دست پرورده انسان نیست.» به گفته او رویا وقتی از سازه موقت بیرون آمد تا چند روز اول، فقط روزها با امید بود اما بعد از آن شب‌ها هم با هم بودند.

به گفته ربیعی، کارشناسان بین‌المللی و ملی این پروژه از همان ابتدا چند سناریو را پیش روی خود گذاشتند. سناریوی اول همان مسیری بود که ۱۰ درنای پرورشی رفته بودند و در مسیر گله غربی قرار نگرفته بودند. اما هم قدمی رویا و امید کارشناسان را امیدوار کرد که رویا حتماً با امید پرواز می‌کند اما نمی‌دانستند این هم‌پروازی تا کجا ادامه دارد! آیا عضله‌های رویا برای یک پرواز ۳ هزار و ۶۰۰ کیلومتری قوی بود؟ ۲۰ اسفند مشخص شد که او توان همراهی را ندارد و در نهایت پس از ۱۵۰ کیلومتر در نیمه راه ماند و امید رفت.

ربیعی می‌گوید: «بین زیستگاه تغذیه‌ای درناها و محل استراحت شبانه آنها بیشتر از ۳۰۰ متر فاصله نبود. بنابراین عضلات پروازی رویا تقویت نشد.» همقدمی رویا و امید در فریدونکنار در نهایت ۳۳ روز طول کشید.

مسیر ۳ هزار و ۶۰۰ کیلومتری پرواز گله‌های غربی درناهای سفید سیبری به ایران کوتاه‌ترین مسیر پرواز این گونه ‌آسیایی است. طولانی‌ترین مسیر پروازی آنها به چین منتهی می‌شود که بیش از ۵ هزار کیلومتر است. به گفته ربیعی، امید امسال ۱۳۰ روز در ایران بود. او می‌گوید: «کارشناسان امیدوارند در ادامه پروژه، درناهای پرورشی بتوانند مسیر بیشتری را پرواز کنند تا پیش از پایان زندگی امید و با راهنمایی امید این مسیر توسط درناهای پرورشی حفظ شود.» به گفته ربیعی، اگر درناهای پرورشی که وارد این طرح می‌شوند بتوانند تا اولین توقفگاه که در تالاب شیروان در جمهوری باکو(آذربایجان) یا تالاب نارزوم قزاقستان است، برسند و بین یک هفته تا ۱۰ روز استراحت کنند، می‌توان امیدوار بود که به مقاصد بعدی هم بروند.

از میان ۱۱ درنای پرورشی که به ایران آمدند، تنها یک درنا همراه با درناهای وحشی در مسیر برگشت به داغستان روسیه رسید. ربیعی می‌گوید:«چند تا از این درناها ردیاب ماهواره‌ای داشتند که یکی از ردیاب‌ها از ابتدا اصلاً کار نکرد و یکی دیگر از ردیاب‌ها هم در بوجاق انزلی از کار افتاد. این درنا هم تا داغستان رفت اما پس از آن هیچ داده‌ای یا سیگنالی که فرستاده شده باشد، دیده نشد.»

ایران و مسیر گله غربی تنها مسیری نیست که درناهای پرورشی برای حفظ مسیر وارد آن شدند. بنیاد بین‌المللی درنا، درناهای پرورشی را در مقاصد دیگری هم وارد کرد اما تا به امروز نتوانسته به موفقیتی دست یابد. ربیعی می‌گوید:«کارشناسان بین‌المللی این پروژه راه‌های مختلفی را برای ورود درناهای پرورشی به گله‌های وحشی امتحان کرده‌اند. آنها حتی تخم درناهای پرورشی را در مسیر درناهای وحشی قرار دادند اما رفت و برگشتی اتفاق نیفتاد.» کارشناسان می‌پرسند آیا فقط والدین می‌توانند جوجه‌ها را با مسیر مهاجرت آشنا کنند؟ پاسخ اسماعیل کهرم کارشناس کهنه‌کار پرنده‌شناس به این سوال مثبت است اما کارشناسان بین‌المللی پروژه همچنان به‌دنبال امتحان راهی برای حفظ سه مسیر پروازی درناهای سفید سیبری هستند زیرا گله مرکزی در مسیر سفر به افغانستان، پاکستان و هند منقرض شده است. بسیاری احتمال می‌دهند آنها قربانی جنگ‌های پاکستان و افغانستان شده باشند. از گله‌ غربی فقط «امید» باقی مانده است اما تعداد درناهای گله‌ شرقی به سمت چین را سه هزار بال اعلام می‌کنند.

امید، رویا را در عباس‌آباد جا گذاشت و رفت. حالا کارشناسان قصد دارند با تاکسیدرمی باقی‌مانده از یک درنای سیبری و پخش صدای امید در دل یک سازه قفس‌مانند از جنس نی و گیاهان محلی، رویا را به سمت خود بکشانند و به فریدونکنار برگردانند. به گفته ربیعی، اگر این روش موفقیت‌آمیز نباشد، آنها از تور و دام هم استفاده می‌کنند. رویا قرار است در سال آینده و یک سال دیگر هم در کنار امید قرار بگیرد.»