چرا ارزش ریال در ۲ هفته ۲۰ درصد سقوط کرد؟

اعتماد: پیمان مولوی، دانش‌آموخته حسابداری و اقتصاد مالی از دانشگاه Essex انگلستان و دبیرکل پیشین انجمن اقتصاددانان ایران، درباره علل نوسانات نرخ دلار در روزهای گذشته، خاطرنشان کرد: اواخر سال ۱۴۰۱، براساس برآوردی که برای سال ۱۴۰۲ داشتیم، با سناریوی تورم ۴۰ تا ۴۵درصدی، میانگین موزون ۳۶۵ روزه نرخ دلار، رقمی حدود۴۹ تا ۵۰ هزار تومان بود که نمودار زنگوله‌ای آن می‌توانست در بازه‌ای تا ۱۰درصد بالاتر یا پایین‌تر، بین ۵۵ هزار تومان و ۴۵هزار تومان، حرکت کند. بنابراین مشخص بود از ابتدای سال، روند کاهش ارزش ریال در مقابل دلار می‌توانست حدود ۴۰درصد باشد که تقریبا به آن عدد رسید.

اعلام موفقیت در تثبیت نرخ دلار همراه با واقعیت نبود

وی افزود: با اینکه دلار هنوز روی ۵۸هزار تومان است، رقم متوسط ۳۶۵ روزه آن از ۵۱ هزار تومان بالاتر نرفته و زیر آن است. بنابراین اینکه بانک مرکزی مدت‌ها جشن می‌گرفت و با دستاورد‌سازی، اعلام می‌کرد که در حال تثبیت نرخ هستیم، همراه با واقعیت نبود. رقم دلار، همان نرخی بود که دلار می‌توانست بر طبق تورم داشته باشد.

این اقتصاددان به جماران گفت: آن زمان سناریوهایی که برای سال آینده، یعنی سال ۱۴۰۳، درنظرگرفته می‌شد، این بود که اگر تورم در ایران در کانال ۴۰درصد و تورم امریکا حدود ۳درصد باشد، مجددا سال آینده هم تا ۳۷درصد کاهش ارزش ریال را خواهیم داشت. اما اکنون دلار به سمت مرزهای جدیدی می‌رود و بانک مرکزی هم هیچ اقدامی را در رابطه با آن، صورت نداده است.

در عرض کمتر از دو هفته ۲۰درصد ارزش ریال‌مان از بین رفته است

مولوی با بیان اینکه متاسفانه در عرض کمتر از دو هفته، ۲۰درصد ارزش ریال‌مان از بین رفته است، در تشریح علل این پدیده اظهار داشت: یا بانک مرکزی این وضعیت را رها کرده است، یا اینکه افزایش قیمت خودخواسته بود و یا اینکه اکنون توان مدیریت شرایط را ندارند. در هر سه حالت، با این اقدام، سیگنال بسیار بدی به اقتصاد داده شد و دولت و رییس کل بانک مرکزی به مردم، رسانه‌ها و تحلیلگران هیچ توضیحی درخصوص چرایی آن ارایه نکردند.

بانک مرکزی بر سیاست کنترل تورم متمرکز شود

به گفته نویسنده کتاب «رقص بازارها»؛ بانک مرکزی باید بر سیاست کنترل تورم متمرکز شود. اگر بانک مرکزی، از ابتدا سیاست تثبیت را مطرح نمی‌کرد و مانند همه جای دنیا، اعلام می‌کرد تا زمانی که توانایی کنترل تورم را نداشته باشد، نمی‌تواند قدرت ریال را حفظ کند و باید همه کمک کنند که کنترل تورم ممکن شود، به وظیفه خود عمل کرده بود و کسی نمی‌توانست از این دیدگاه به بانک مرکزی انتقادی داشته باشد. در این شرایط، بانک مرکزی سیاست خود را روشن کرده بود و گفته بود تا زمانی که تورم کنترل نشود، کاهش ارزش ریال ادامه دارد.

وی افزود: اما بانک مرکزی مانند اسلاف خود، به شعار و اقدامات ایذایی روی آورد که نتیجه آنها را تحت عنوان تثبیت اعلام کردند، اما خروجی آن این شده که اکنون سکه، خودرو و دیگر کالاها با دلار ۵۸هزار تومانی تطبیق پیدا می‌کند و متاسفانه همچنان در گفتمان بانک مرکزی، با تلاش برای نادیده گرفتن مساله، آنچه رخ می‌دهد را به «بازار غیررسمی» منتسب می‌کنند! این چه بازار غیررسمی است که زندگی همه و از جمله شخص وزیر اقتصاد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و باز اسم آن را «بازار غیررسمی» می‌گذارند! چه زمانی باید قبول کنند که چیزی به نام قدرت برابری ریال با هر ارز دیگری وجود دارد و تا زمانی که تورم کنترل نشود در میان‌مدت و در بلندمدت کاهش ارزش ریال حتمی است.

چرا ماه‌های پایانی سال همواره شاهد این تکانه‌ها هستیم؟

مولوی با تاکید بر اینکه بانک مرکزی باید بر کنترل تورم متمرکز شود، یادآورشد: اینکه چرا ماه‌های پایانی سال همواره شاهد این تکانه‌ها هستیم را باید از مدیریت اقتصادی کشور پرسید که چرا مکرر در شب‌های عید و در آخر سال و پس از تصویب بودجه این اتفاق می‌افتد و هر ساله در همین مقطع، یک باره جهشی در قیمت دلار داریم! باید پاسخ دهند که چرا این مساله رخ می‌دهد!

چرا باید میلیون‌ها نفر را فقیر کنیم تا کسری بودجه‌مان کنترل شود؟

این کارشناس اقتصاد در خصوص برخی گمانه‌زنی‌ها در رابطه با افزایش قیمت دلار به دلیل جبران کسری بودجه برای ۱۴۰۳، گفت: هیچگاه متوجه نمی‌شوم چرا کشوری باید عامدا از ارزش پول خود بکاهد تا کسری بودجه‌اش را جبران کند. چرا باید میلیون‌ها نفر را فقیر کنیم تا کسری بودجه‌مان کنترل شود! چرا مردم و فعالان اقتصادی باید هزینه عدم بهره‌وری، ناکارآمدی‌ها، هزینه‌های غیرضروری، معافیت‌های مالیاتی غیرمتعارف را بپردازند! این وضعیت که منجر به التهاب در بازارهای دیگر هم می‌شود، بسیار نگران‌کننده است. مگر دلیل کسری بودجه این نیست که رشد اقتصادی نداریم! متوسط رشد ریالی ۱۲سال اخیر ما از صفر به سمت یک درصد متمایل شده است. نقدینگی در این ۱۲ سال، ۲۲ برابر شده است و تورمی که ایجاد کرده، ناخودآگاه بر روی همه‌چیز از جمله بودجه تاثیرگذار بوده و شکاف بودجه را هم بالاتر برده است.

بانک مرکزی توضیح دهد، آیا نوسانات دلار برای جبران کسری بودجه انجام می‌شود

وی با تاکید بر اینکه روسای بانک مرکزی باید توضیح دهند، آیا این نوسانات دلار برای جبران کسری بودجه انجام می‌شود یا خیر! و چرا در این شرایط، قیمت ارز را رها کرده‌اند، گفت: در هر حال ما خارج از سیستم به این مساله نگاه می‌کنیم و تصمیم برای افزایش قیمت دلار، علل دیگری نیز می‌تواند داشته باشد. شرکت‌ها به دلیل مساله نرخ تسعیر و مابه‌التفاوت نرخ ارز از افزایش نرخ دلار نفع می‌برند. می‌تواند این مساله هم علت افزایش نرخ دلار باشد؛ چرا که ما در یک اقتصاد شدیدا ذی‌نفعانه زندگی می‌کنیم.

رتبه آزادی اقتصادی در ایران ۱۶۰ از ۱۶۵ است

مولوی با بیان اینکه رتبه آزادی اقتصادی در ایران ۱۶۰ از ۱۶۵ است و جزو بسته‌ترین اقتصادها هستیم، توضیح داد: در اقتصادهای بسته، تنها شاهد بروز اقتصادهای ذی‌نفعانه هستیم؛ به این معنا که ذی‌نفع افزایش قیمت دلار، ذی‌نفع دلار ۴۲۰۰تومانی و ذی‌نفع انحصار خودرو و عدم واردات خودرو و غیره داریم. اقتصاد ما اقتصادی ذی‌نفعانه است و این افزایش قیمت دلار را هم می‌توان در این چارچوب بررسی کرد. بسیاری از بنگاه‌های ما تنها با تورم می‌توانند حیات داشته باشند، چرا که قابلیت رقابت ندارند.

وی با تاکید بر اینکه دولت می‌تواند به‌طور مقطعی قیمت دلار را کنترل کند و حتی می‌تواند قیمت امسال را برای سال بعد هم حفظ کند، میزان پایداری این قیمت را مهم دانست و گفت: تا زمانی که تورم وجود دارد در میان‌مدت و بلندمدت کاهش ارزش ریال ادامه خواهد داشت.

اقتصاد ایران هر روز به سمت فقیرتر شدن می‌رود

دبیرکل پیشین انجمن اقتصاددانان ایران ضمن تاکید بر ضرورت توجه به پیامدهای افزایش قیمت دلار در کشور، افزود: در عرض کمتر از دو هفته، ۲۰درصد از قدرت خرید دلاری کاهش پیدا کرده است. سیاست ارز ترجیحی نیز، با هر رقمی، جواب نداده است. متاسفانه اقتصاد ایران، هر روز به سمت فقیرتر شدن می‌رود و سال آینده این کاهش ارزش ریال، در کنار تورم مشکل بسیار بزرگ «سرمایه در گردش» را برای بنگاه‌ها ایجاد خواهد کرد. در شرایطی که سال آینده بنگاه‌ها، نیاز دارند سرمایه‌شان رشد کند، اما از آنجا که بانک مرکزی سیستم بانکی را قفل کرده و وام‌دهی صورت نمی‌گیرد، بسیاری از بنگاه‌ها با چالش تامین سرمایه در گردش روبرو هستند اما به دلیل ایجاد تورم ناشی از افزایش نرخ دلار، در سمت بازار هم با کاهش تقاضا روبرو می‌شوند.

سال آینده تورم رکودی بزرگ‌تری خواهیم داشت

مولوی با بیان اینکه سال آینده تورم رکودی بزرگ‌تری خواهیم داشت و بنگاه‌ها به‌طور جدی‌تری در دو راهی بقا و تعطیلی قرار خواهند گرفت، گفت: بانک مرکزی در سناریویی خوش‌بینانه، معتقد است می‌تواند رشد نقدینگی را روی ۲۵درصد حفظ کند و رشد اقتصادی هم بالای ۳درصد خواهد بود و تورم نیز در کانال ۳۵ تا ۴۰درصد قرار می‌گیرد. اما سناریوی میانه که امکان تحقق ۵۰درصدی می‌توان به آن داد، نقدینگی در اقتصاد ایران را با حدود ۳۰درصد رشد ارزیابی می‌کند، در این سناریو کانال تورم، ۴۰ تا ۴۵درصد است. سناریوی بدبینانه رشد نقدینگی بیش از ۳۰درصد تا ۳۵درصد با رشد اقتصادی حدود ۲درصد است که تورم را به کانال ۴۵ تا ۵۰درصد می‌برد. همه اینها براساس میزان برآورد رشد اقتصادی و رشد نقدینگی قابل محاسبه است.

به هسته سخت تورم خوردیم که فعلا پایدار است

این اقتصاددان در پایان خاطرنشان کرد: متاسفانه ما به هسته سخت تورم خوردیم که فعلا پایدار است و امیدی به کاهش آن نمی‌رود. مگر اینکه شاهد افزایش رشد اقتصادی باشیم و سیاست پولی تغییر کند و تحول درستی همراه با گشایش در حوزه تحریم‌ها صورت گیرد.