بریتانیایی‌ها و ملکه‌شان

احمد زیدآبادی -درگذشت الیزابت دوم ملکۀ بریتانیا در 96 سالگی به خبر نخست رسانه‌های جهان تبدیل شده است و اغلب سران کشورها برای ادای احترام به او، هر کدام می‌کوشند تا از واژه‌ها و عباراتی در وصفش استفاده کنند که "موقعیت استثنایی" ملکۀ فقید را نشان دهد.

این در حالی است که ملکه الیزابت دوم دارای مقامی کاملاً تشریفاتی بود و از نظر بسیاری افراد، جایگاه او و اسلاف و اخلافش در صحنۀ سیاست بریتانیا جز تحمیل هزینه بر مالیات دهندگان این کشور، خاصیت دیگری نداشته و نخواهد داشت.

در واقع درک اهمیتِ جایگاه ملکه الیزابت در جامعه و حکومت بریتانیا برای ملت‌هایی که با سنتِ محافظه‌کاری در آن کشور آشنایی ندارند، چندان آسان نیست.

بریتانیایی‌ها نیز گرچه مانند دیگر ملت‌های جهان همه مانند هم فکر نمی‌کنند و تنوع و تکثر خود را دارند، اما احترام به سنت‌های دیرین و یا نهادهای سنتی و کهن در این کشور، مقبولیت گسترده‌ای دارد.

در همان زمانی که فرانسوی‌ها درگیر انقلابی خونین برای برانداختن تمام سنت‌های اجتماعی و درانداختن جهانی نو بودند، ادموند برک در بریتانیا با نگارش اثری به نام "تأملاتی در انقلاب فرانسه" به دفاع از سنت‌های فکری و اجتماعی برخاست و آنها را نه پدیده‌هایی غیرعقلانی بلکه مظهر انباشت عقل دانست.

چنین نگاهی به سنت، بریتانیایی‌ها را از حرکات توفنده و پی در پی سیاسی در تاریخ معاصر خود برحذر داشته است. این کشور از این طریق، هم نظم و ثبات سیاسی خود رانسبت به دیگر کشورهای اروپایی بیشتر حفظ کرده و هم از در روند مدرنیزاسیون از جهاتی سرآمد و پیشگام بوده است.

شاید از همین روست که بریتانیایی‌ها به عنوان افرادی پیچیده و بعضاً اهل نیرنگ و دغل‌بازی در برخی جوامع بخصوص در خاورمیانه شهرت یافته‌اند. قاعدتاً این نوع نگاه به مردم یک کشور می‌تواند اسباب ناخوشایندی آنان را فراهم کند، اما بریتانیایی‌ها با خونسردی مرسوم خود از کنار این بحث‌ها عبور می‌کنند و کار خویش را ادامه می‌دهند.

آنها می‌خواهند خودشان باشند و سنت‌های تاریخی خود را بنا به کارکردی که برای‌شان دارد، حفظ کنند. اینکه دیگران به این سنت‌ها چگونه می‌نگرند، ظاهراً اهمیت شایانی برای آنها ندارد.

آنچه گفته شد البته ربطی به داوری در بارۀ سیاست بریتانیا در دوران استعمار و پس از آن ندارد.