۳ دهه پیش نگاه فراستی به سینما چه بود؟

به تازگی ویدئویی از سخنان مسعود فراستی منتقد سینما دست به دست می‌شود. فیلم مربوط به جلسه سخنرانی مسعود فراستی در «سمینار بررسی سینمای پس از انقلاب» در اسفند ۱۳۷۰ است. گویا عنوان سخنرانی مسعود فراستی «سینما؛ هنر عامه» است. فراستی در این سخنرانی با نقد سینمای جشنواره‌ای به اهمیت«مردم» و جایگاه مخاطب می‌پردازد و نسبتی معنادار بین «سینماهویت» و «سینما مخاطب» را معرفی می‌کند.

فراستی در ابتدای این سخنرانی می‌گوید: سینمای بعد از انقلاب برای اینکه بفهمیم در چه حدی از رشد یا احیانا پس رفت هست جوابش را از تماشاگر باید بگیریم. آیا مقبولیت عام پیدا کرده این سینما؟ صرف اینکه ما با ابتذال فیلم فارسی همانطور که به درستی آقای مودبیان اشاره کردند مبارزه شده، آیا این کافی هست که ما می‌گوییم: ما یک سینمای خودی داریم؟ یک سینمایی که با مردم خودش ارتباط برقرار می‌کند.

چرا مسئله ارتباط مهم است؟ چرا بحث سینما هویت، سریعا برمی‌گردد به سینما مخاطب.

به نظر من اینگونه »می‌آید که سینما برخلاف نظر استادمان، هنر ناب نیست. سینما هنر هست، رسانه هست و تکنولوژی بسیار پیشرفته و پیچیده. از همان اول در دل خودش مسئله بازدهی سود را در بر دارد. صنعت است، کالا هم هست.

به همین دلیل هم سینما به نظر من هنر ناب نیست. برخلاف موسیقی یا احیانا نقاشی. یعنی مسئله مخاطب از همان اول در درونش تعبیه شده، در ماهیتش هست. سینما بدون مخاطب به نظر من مرده، وجود ندارد. پس بحث سینما هویت برمی‌گردد به بحث سینما مخاطب.

قبل از اینکه کسی بگویید سینما در چه شرایطی است؟ به دلیل جوایز یا مقاله‌های تعریف یا ستایش‌آمیز در نشریات خارجی. اولین مسئله این است که آیا سینما توانسته با مردم خودش، با همین مردم ۱۴ سال بعد از انقلاب ارتباط پیدا کند؟

بعضی از دوستان معتقدند که مشکل سینمای ما تماشاگری است که متفکر نشده، مشکل سینمای ما این است که در سینمای متفکرش هنوز مخاطب را درست پیدا نکرده. اشکال را از مخاطب می‌بینند نه از خودشان، من اشکال را از خودشان می‌بینم. 

اگر سینمای ما نتوانسته تماشاگر را به اصطلاح متفکر کند، اعتلا بدهد، تماشگر نوع دیگری بیافریند. اشکال از تماشاگر نیست، اشکال از کسانی است که فیلم می‌سازند و بی‌اعتنا به این مردم فیلم می‌سازند. اصلا شروع فیلم‌سازی آن‌ها برای این است که بروند فلان جایزه را بگیرند...