خبر بد برای حامیان مذاکرات هسته ای ایران/ برجام در چاله افتاد!

در شرایطی که دموکرات‌ها با تلفات بسیار کمتر از حد انتظار انتخابات را پشت سر گذاشته‌اند، به نظر می‌رسد پرونده هسته‌ای ایران بار دیگر به روی میز کار بایدن بازگردد.

با فرا رسیدن دهه اول نوامبر انتظارها به سر رسید و با برگزاری انتخابات، ایالات متحده و سرزمین های اشغالی شاهد گردش قدرت است. اکنون ناظران با حساسیت تاثیرات این گردش های قدرت را بر سرنوشت توافق هسته ای دنبال می کنند.

سراب «موج قرمز» و ادامه بازی

در شرایطی که پیش بینی می شد انتخابات میان دوره ای هشتم نوامبر وضعیت تراژیکی را برای دموکرات ها رقم بزند، نتایج اولیه حکایت از رقابتی تنگانگ برای کنترل کنگره دارد و از «موج قرمزی» که انتظارش می رفت خبری نیست.

جو بایدن -که به واسطه نارضایتی بالای شهروندان آمریکایی از عملکردش به عنوان مهم ترین عامل ناکامی دموکرات ها در انتخابات تلقی می شد- از روز سه شنبه با عنوان «روز خوبی برای دموکراسی» یاد کرده است. در مقابل، رئیس جمهور سابق، دونالد ترامپ انتخابات را «کمی مایوس‌کننده» خوانده است. در شرایطی که کاندیداهای جمهوری خواهان پیش از برگزاری انتخابات به ترامپ به مثابه برگ برنده خود نگاه می کردند، اکنون تیغ تند انتقادات سران این حزب متوجه او شده و از رئیس جمهور سابق با عنوان عامل ناکامی خود یاد می کنند.

با این همه، علی رغم آن که پیش از این رسانه های آمریکایی برگزاری انتخابات میان دوره ای را عامل اصلی وقفه در مذاکرات هسته ای از ماه سپتامبر دانسته اند، به نظر می رسد نتایج این انتخابات تاثیری تعیین کننده بر جهت گیری دولت بایدن برای مواجهه با مناقشه هسته ای با تهران نداشته باشد.

در واقع تنها هدف بایدن از وقفه در مذاکرات در آستانه انتخابات، پرهیز از ایجاد شکاف در صفوف حزب دموکرات در روزهای منتهی به این رقابت ها بود، چرا که در این زمان برخی اعضای دموکرات کنگره نیز در حال پیوستن به جمع مخالفان توافق هسته ای بودند و در شرایط تضعیف جایگاه این حزب در افکار عمومی، اختلاف نظر در مورد دیپلماسی با تهران وضعیت دموکراتها را در آستانه این کارزار بغرنج تر می کرد.

اکنون در شرایطی که دموکرات ها با تلفات بسیار کمتر از حد انتظار انتخابات را پشت سر گذاشته اند، به نظر می رسد پرونده هسته ای ایران بار دیگر به روی میز کار بایدن بازگردد. با این همه در طی قریب به دو ماه گذشته بروز دو مسئله تازه حل این مناقشه از طریق دیپلماسی و احیای برجام را دشوارتر کرده است.

ناآرامی‌ها و گریز بایدن از سیاست خطرناک

با آغاز اعتراضات در ایران و جهت گیری واشنگتن در قبال این وضعیت، دولت بایدن تحت فشار محافل تندرویی قرار گرفته که خواهان اتخاذ سیاست رژیم چنج در برابر تهران است.

این در حالی است که به نظر می رسد در دولت بایدن هیچ فردی حاضر به حمایت از چنین سیاستی نیست. با این همه مقامات دولت بایدن در طول این مدت بارها ادعا کرده اند که در حال حاضر تمرکزی بر روی مذاکرات احیای برجام نداشته و در حال پیگیری روند و نتیجه اعتراضات در ایران هستند. اما همانگونه که گزارش اخیر روزنامه پالیتیکو نیز بدان اشاره دارد، همچنان این اجماع در دولت بایدن وجود دارد که مناقشه هسته ای با ایران را باید تنها از طریق دیپلماسی حل کرد.

پرنده‌های جنجال‌برانگیز

در چنین شرایطی، بالا گرفتن تنش ها میان ایران و غرب به واسطه موج اتهامات علیه روابط تهران-مسکو حل اختلافات هسته ای از طریقه دیپلماتیک را دشوارتر کرده است.

در هفته های اخیر مقامات اوکراینی مسکو را متهم به استفاده از پهپادهای ایرانی در جنگ علیه کیف کرده اند. رسانه های غربی هم مدعی شده اند تهران درصدد ارسال موشک های بالستیک به مقصد روسیه است.

به همین واسطه، فضا به گونه ای متشنج شده که علاوه بر اعمال موجی از تحریم نهادها و مقامات تهران، رئیس جمهور اوکراین خواهان برخورد شدیدتر غرب با جمهوری اسلامی شده و مشاور او پیشنهاد حمله به تاسیسات ساخت پهپاد در ایران شده است. عده ای دیگر هم این اتهامات را مستمسکی برای ادعای نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد توسط ایران دانسته و خواهان اعمال بند اسنپ بک (مکانیسم ماشه) توافق هسته ای شده اند -که عملا به معنای مرگ قطعی و رسمی برجام است.

سیل این اتهامات در حالی روانه تهران می  شود که مقامات جمهوری اسلامی پیش از این بارها هر گونه مداخله در جنگ اوکراین را اکیدا رد کرده اند. البته حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، در ابتدای هفته اخیر تائید کرد که تعداد محدودی پهپاد از ایران به مقصد روسیه ارسال شده، اما متذکر شد که این مسئله به پیش از جنگ اوکراین باز می گردد. با این وجود مناقشات بر سر اتهامات اخیر به گونه ای فضای دیپلماتیک میان ایران و غرب را مخدوش کرده که سایه آن بر سر مذاکرات هسته ای آتی احتمالی سنگینی می کند.

توافقی که درست پیش نمی‌رود

در چنین فضای پرتنشی، در روزهای گذشته جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اروپا با انتشار پیامی در توییترش به مناسبت برگزاری نشست وزاری خارجه گروه هفت نوشت: «در مونستر، گفت‌وگوی مهمی درباره ایران داشتیم. اعتراض ها به دنبال کشته شدن مهسا امینی ادامه دارد. شجاعت زنان ایران را که در خط مقدم اعتراضات مسالمت‌آمیز هستند، تحسین می‌کنیم. من این پیام را به شکل بسیار شفاف به حسین امیرعبداللهیان همتای خود در تماس چهارشنبه گذشته منتقل کردم.».

او در ادامه مدعی شد، اتحادیه اروپا همچنین به دنبال تحویل بسیار نگران‌کننده پهپادهای ایران به روسیه، دست به اقدام  خواهد زد. بورل سپس به مذاکرات احیای برجام اشاره کرد و مدعی شد: «در خصوص برجام، اوضاع به درستی پیش نمی‌رود. مواضع بین طرف‌ها هنوز به هم نزدیک نشده است. ایران باید با آژانس بین‌المللی اتمی به شکلی سازنده تعامل کند. از وزیر خارجه امیرعبداللهیان خواستم این خواسته را پیش ببرد».

ریشی سوناک، نخست وزیر جدید انگلیس هم در حاشیه نشست تغییرات آب و هوایی در شرم الشیخ مصر در گفت وگو با شبکه العربیه مدعی شد که اقدامات ایران باعث ایجاد بی ثباتی در منطقه می شود و با طرح ادعاهای بی اساس علیه ایران گفت که باید با شرکایمان درخصوص ایران مشورت کنیم. سوناک همچنین مدعی شد که ایران پیش از این توافق هسته ای را نپذیرفته است.

امانوئل ماکرون» رئیس جمهور فرانسه، هم در حاشیه همین نشست در مصاحبه‌ای با شبکه الحدث با ادعای اینکه تهدیدهای ایران فراتر از محدوده غرب آسیا گسترش پیدا کرده، مدعی شده باید شیوه مقابله با تهدیدهای ایران در جهان را تغییر دهند. او در این مصاحبه مدعی شد: «برای مقابله با تهدیدات ایران، باید سازماندهی‌شده عمل کنیم». او همچنین با ادعای حمایت از ایرانی‌ها در برابر تحریم‌هایی که هدف اول آنها زندگی و معیشت مردم است، مدعی شد: «باید اطمینان حاصل کنیم که مردم ایران تحت تأثیر تحریم‌ها قرار نگیرند».

بی‌بی باز می‌گردد

همزمان با چنین فضای تنش آلودی، بازگشت دوباره بنیامبن نتانیاهو به قدرت خبر خوبی برای حامیان توافق هسته ای با ایران به شمار نمی رود. نتانیاهو که به واسطه پنجمین انتخابات در طول چهار سال اخیر بازگشت شگفت انگیزی به قدرت داشته، تنها به واسطه ائتلاف با نیروهای راست افراطی است که قادر به تشکیل کابینه شده است.

نتانیاهو که در طی مذاکرات برجام اولیه به عنوان مهم ترین چهره بازی خراب کن این گفت‌وگوها شناخته می شد، اکنون در شرایطی که راست ترین کابینه تاریخ اسرائیل را تشکیل خواهد داد، وعده داده از هر تلاشی برای مبارزه با توافق هسته ای ایران دریغ نورزد. بدین ترتیب به نظر می رسد هفته های آتی آبستن اتفاقات قابل توجهی در زمینه مناقشه هسته ای غرب با تهران باشد.