زلزله بزرگ قرن در پایتخت | زلزله اخیر، گسل‌های مشا و شمال تهران را فعالتر کرد؟
برای بسیاری این پرسش دوباره مطرح شده که آیا زلزله‌ای که در دماوند اتفاق افتاد ارتباطی با گسل‌های تهران دارد؟ کارشناسان معتقدند تاکید می‌کنند که زلزله بزرگ تهران دیر یا زود اتفاق می‌افتد و نمی‌توان مانع این رویداد طبیعی شد.
بر اساس نتایجی که روی ترانشه گسل‌ها دریافت شده و اطلاعات مربوط به گسل‌ها و مطالعات تحلیل خطر زمینلرزه برای تهران، پتانسیل زلزله‌ای با بزرگای ۷.۲ وجود دارد.
مطالعات و بررسی‌های محققان نشان می‌دهد ایران پتانسیل زلزله‌های بزرگتر از ۷.۵ را دارد، ضمن آنکه مشاهده نتایجی که روی ترانشه گسل‌ها دریافت شده و بر اساس اطلاعات مربوط به گسل‌ها و مطالعات تحلیل خطر زمینلرزه برای تهران، پتانسیل زلزله‌ای با بزرگای ۷.۲ وجود دارد.
بیشتر بخوانید: منتظر مرگبارترین حادثه تاریخ در تهران باشید | این یک هشدار جدی است
دکتر شهریار سلیمانی آزاد، پژوهشگر لرزه‌زمین‌ساخت و پالئوسایزمولوژی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در افتتاحیه چهل و یکمین گردهمایی سازمان زمین شناسی با تاکید بر اینکه آگاهی، تعهدآفرین است، گفت: در این جلسه گسلش جنبایی و زمین‌لرزه‌ای شمال باختری ایران، ترکیه و پهنه انتقالی قفقاز با نگاهی به زمینلرزههای پی در پی خوی ایران و ترکیه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
او با تاکید بر اینکه در همه نقاط جهان زلزله رخ نمی‌دهد، اظهار کرد: عمده زمین‌لرزه‌ها در کمربند آلپ-هیمالیا است که با طول ۱۰ هزار کیلومتر از اروپا تا بخش آسیا ادامه دارد و دست کم در برگیرنده ۳ پهنه برخوردی است.
سلیمانی، این ۳ پهنه را شامل بخش بین پلیت هندوستان در جنوب و اوراسیا، بخش مرکز بین پلیت عربی و اوراسیا در شمال و بخش باختری بین پلیت افریقا در جنوب و اوراسیا دانست که دائم در حال فشرده شدن قرار دارد و یادآور شد: این ۳ پهنه با سرعت‌های مختلفی در حال کوتاه شدگی هستند.
پژوهشگر لرزه‌زمین‌ساخت و پالئوسایزمولوژی سازمان زمین‌شناسی با اشاره به موقعیت آلپ-هیمالیا، اظهار کرد: ساختارهای اساسی شکل گرفته در این منطقه یک بخش باختری با گسل اساسی بحرالمیت مشخص می‌شود و بخش خاوری آن در کوه‌های زاگرس با فشردگی و برش همراه است و کمی شمال‌تر این منطقه، با شکستگی‌های گسل خاور آناتولی قرار دارد.
به گفته او، حرکت رو به شمال صفحه عربی باعث می‌شود که بخش گسل آناتولی و بخش شمال باختری ایران، به طرفین فرار تکتونیکی دارد که این امر اثر خود را در زلزله‌های آتی نشان می دهد.
سلیمانی با تاکید بر اینکه رخداد یک زلزله با بزرگای ۷ در میان کویر لوت اهمیت زیادی ندارد که یک زلزله با بزرگای ۶ در منطقه پرجمعیت رخ دهد، اضافه کرد: بررسی زلزله‌های بازه زمانی ۱۲۰ سال گذشته هم دستگاهی و هم تاریخی منطقه باختری ایران نشان می‌دهد که در این بازه زمانی در این منطقه که شهرهای پرجمعیتی چون ری و تبریز در آن قرار دارند، هیچ زلزله بزرگی رخ نداده است که این امر نشانگر طولانی بودن دوره بازگشت است.
این محقق سازمان زمین‌شناسی با اشاره به مطالعات ۲۵ سال اخیر که از سوی محققان اجرایی شده است، گفت: برای این منطقه دوره‌های بسیار طولانی را برای زمینلرزههای بسیار بزرگ دیدیم و این در حالی است که تمرکز جمعیت در این منطقه زیاد است، به گونه‌ای که ۴۵ درصد جمعیت کشور در این منطقه ساکن هستند.
سلیمانی به زلزله اخیر خوی اشاره کرد و ادامه داد: این زمینلرزه در حاشیه خاوری پلیت عربی است. نیاکان ما در فلات خشک و نیمه خشک ایران همواره به دنبال آب بودند و در این تلاش‌ها خود را به رشته کوه‌ها نزدیک کردند، از این رو این مناطق دارای شرایط مساعدی برای تجمع جمعیت شدند.
او یادآور شد: بر این اساس هم اکنون ما با شهرهای بزرگی مواجه هستیم که در کنار و یا بر روی گسل‌ها ساخت‌وساز کرده‌اند. این شرایط نشان می‌دهد که در گذر زمان ما خود را آسیب‌رسان‌تر کرده‌ایم و چون آسیب‌پذیر شدیم، خود را در مواجهه با ریسک بیشتری قرار داده‌ایم.
پژوهشگر لرزه‌زمین‌ساخت و پالئوسایزمولوژی سازمان زمین‌شناسی، زلزله‌های به ثبت رسیده در ایران را زلزله‌های کم ژرفا توصیف کرد و گفت: این زلزله‌های کم عمق محیط کوچکتری را تحت تاثیر قرار می‌دهد، ولی اثر آنها قوی‌تر است و نیاز است که سرمایه‌گذاری بیشتری برای جبران اقدامات صورت گیرد تا به ایمنی برسیم.
او افزود: زمانی که به سمت تبریز و خوی می‌رویم، سامانه گسلی به نام «سیه چشمه-خوی- تبریز» داریم که طول آن قریب به ۶۰۰ کیلومتر است و در تمامی این مناطق (خوی، تبریز و سیه چشمه) زلزله‌های تاریخی را تجربه کرده‌اند و بر اساس علم روز دنیا جایی خطرناک است که در گذشته زلزله‌های بزرگ را تجربه کرده است، چون چنین مناطقی پتانسیل تجربه کردن زلزله‌های بزرگ را دارد.
سلیمانی اضافه کرد: این سامانه گسلی همچنین شامل پهنه‌هایی از شکستگی‌ها است و منطقه تبریز در یک بازه ۲۱۳ ساله، حدود ۵ رخداد بزرگ زلزله‌ای داشته است که از سمت خاور به سمت باختر رخ داده است.
او ادامه داد: چنین رخداد زلزله‌های پی در پی در بخش‌های دیگر ایران مانند بخش خاوری ایران بوده است که نمونه آن زلزله دشت بیاض است که مجروحان این زلزله به شهر دیگری به نام «فردوس» منتقل می‌شود، ولی با فاصله چند ساعت از زلزله دشت بیاض، به دلیل تنشی که ایجاد شده، گسل بعدی فعالیت می‌کند و زلزله دیگری در فردوس رخ می‌دهد که همان مجروحان در بیمارستان فردوس جان خود را از دست می‌دهند.
سلیمانی تصریح کرد: بر اساس این شواهد، ایران پتانسیل‌های لازم برای چنین رخدادهایی را می‌تواند داشته باشد.
پژوهشگر لرزه‌زمین‌ساخت و پالئوسایزمولوژی سازمان زمین‌شناسی با اشاره به زلزله‌های ۳ گانه خوی، گفت: اولین زلزله با بزرگای ۵.۴ در روز ۱۳ مهر سال جاری رخ داد که طی آن گفته می‌شود ۱۵ هزار واحد مسکونی خراب شد. رویداد دوم در ۲۸ دی ماه با بزرگای ۵.۴ و در عمق ۸ کیلومتری به ثبت رسید و زلزله سوم با بزرگای ۵.۹ در ۸ بهمن رخ داد.
او با بیان اینکه این سازه‌ها با زلزله ۷.۸ فرو نریخته‌اند، بلکه با زلزله ۵.۴ بوده است، این امر را مورد توجه مهندسان دانست و افزود: در بازدیدهایی که از منطقه داشتیم، مشاهده کردیم ترک‌هایی با طول ۲.۵ کیلومتر ایجاد شده بود.
سلیمانی ادامه داد: ما با منطقه‌ای مواجه هستیم که تخریب این چنینی رخ داده، ولی مساله اصلی آن است که میدان تنش منطقه را به هم زده است. زمانی که میدان تنش منطقه‌ای از طریق زلزله‌ای به هم ریخته می‌شود، بسته به بزرگای خودش می‌تواند تغییرات کوچک و یا بزرگ ایجاد کند. تصور کنید در زلزله ۷.۸ ترکیه چه میدان تنشی ایجاد شده و چه اثری بر روی گسل همجوار خواهد داشت.
سوالات مهم درباره زلزله تهران
سلیمانی با طرح این سوال که آیا ما پتانسیل تجربه کردن چنین زمینلرزههای بزرگتر از ۷.۵ در ایران را داریم یا خیر، توضیح داد: سال ۲۰۱۳ زمینلرزه سراوان با بزرگای ۷.۷ و ۷.۸ رخ داد و نشان می‌دهد که ایران چنین پتانسیلی را دارد، خوشبختانه اگرچه زلزله سراوان مساحت زیادی را لرزاند، ولی با توجه به تنکی جمعیت و ژرفای زیاد، خسارت زیادی مشاهده نشد، اما آیا این موضوع در مورد شمال و شمال باختر ایران نیز صدق می‌کند؟
وی با اشاره به گسل شمال تبریز، گفت: مطالعات ما در این منطقه نمایانگر برخی از ویژگی‌ها است که نیاز به تعمق و دقت دارد.
سلیمانی به وضعیت لرزه‌خیزی تهران اشاره کرد و یادآور شد: مشاهده نتایجی که روی ترانشه گسل‌ها دریافت کردیم و بر اساس اطلاعات مربوط به گسل‌ها و مطالعات تحلیل خطر زمینلرزه برای تهران، پتانسیل زلزله‌ای با بزرگای ۷.۲ وجود دارد.
فعال شدن گسل‌های زلزله‌خیز پایتخت و احتمال وقوع زلزله تهران
زمینلرزه دماوند در محدوده گسل مشا اتفاق افتاده است؛ گسلی که کارشناسان معتقدند در سال‌های اخیر فعالتر شده است.
ترس از زلزله و پیامد‌های آن دست از سر ساکنان تهران برنمی‌دارد؛ با هر رویدادی که به این مساله مربوط باشد در فضای مجازی بحث‌ها درباره زلزله بزرگ تهران دوباره بالا می‌گیرد.
چند روز پیش بود که زلزله‌ای با بزرگی ۳.۳ در دماوند اتفاق افتاد و پس از آن برخی این پرسش راه مطرح کردند که آیا این زمین لرزه می‌تواند روی گسل‌های تهران تاثیر بگذارد؟
بیشتر بخوانید: فاجعه قرن در پایتخت | احتمال وقوع زلزله‌ای شبیه ترکیه در تهران چقدر است؟
برخی نیز از سابقه لرزه‌خیزی این منطقه سخن به میان می‌آورند و یادآور می‌شوند که سال ۹۹ نیز در این منطقه زمین لرزه‌ای با بزرگای حدود ۵ اتفاق افتاد که در بخش‌هایی از تهران نیز احساس شد.
ارتباط زلزله دماوند با گسل‌های تهران
به این ترتیب برای بسیاری این پرسش دوباره مطرح شد که آیا زلزله‌ای که در دماوند اتفاق افتاد، ارتباطی با گسل‌های تهران دارد؟ دکتر مهدی زارع، زلزله‌شناس در پاسخ به این پرسش به جام جم آنلاین می‌گوید: زلزله ۳.۳ ریشتری دیروز دماوند در شمال گسل مشا اتفاق افتاد، محدوده‌ای که زلزله هجدهم اردیبهشت سال ۹۹ را با بزرگای ۵ ایجاد کرد و سبب لرزش تهران نیز شد.
او در پاسخ به این پرسش که آیا وقوع زلزله در دماوند این پیام را دارد که اتفاق بزرگتری در راه است؟ عنوان می‌کند: از یک زلزله با بزرگای ۳.۳ نمی‌شود چیزی فهمید. به همین دلیل باید تکرار و فراوانی زمین لرزه‌ها سنجیده شود.
زارع ادامه می‌دهد: در واقع باید بررسی شود که در این منطقه فقط یک زلزله با بزرگای ۳.۳ رخ داده است یا تعدادی زلزله کوچکتر نیز اتفاق افتاده است.
به گفته او، اینجاست که اهمیت ایجاد ایستگاه‌های متعدد لرزه‌نگاری خود را نشان می‌دهد.
این زلزله‌شناس درباره سابقه لرزه‌خیزی گسل مشا نیز توضیح می‌دهد: بررسی‌های انجام شده در خصوص ۱۰ هزار سال گذشته این منطقه نشان می‌دهد که هر ۱۱۰۰ سال ۹ زلزله با بزرگای حدود ۷ در این منطقه اتفاق افتاده است.
او در پاسخ به این پرسش که آیا زلزله دماوند ارتباطی با زلزله دوشنبه گذشته نوشهر دارد، نیز عنوان می‌کند: زلزله ۳.۶ ریشتری نوشهر مربوط به گسل مازندران است و ربطی به گسل مشا ندارد.
به این ترتیب پرسش‌های دیگری نیز مطرح می‌شود؛ برای نمونه آیا گسل مشا پتانسیل زمین لرزه‌های بزرگتر را دارد؟ و یا این گسل فعالتر شده است؟
دکتر مسعود مجرب، زلزله شناس در پاسخ به این پرسش که آیا گسل مشا فعال‌ترین گسل تهران است، می‌گوید: مشا فعال‌ترین گسل نیست. اما گسل مهمی است و در دوره کنونی فعالیت بیشتری روی آن مشاهده می‌شود.
آن‌طور که او توضیح می‌دهد، گسل شمال تهران یکی از گسل‌های فعال و مهم تهران است. البته گسل پردیسان نیز مهم است، گسلی که گفته می‌شود حدود ۱۲ کیلومتر طول دارد.
او درباره سابقه گسل شمال تهران نیز توضیح می‌دهد: مطالعات و دیرینه زلزله شناسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که هر ۳۰۰۰ سال یک رویداد بزرگ در این محدوده اتفاق افتاده است. به عبارت دیگر در ۳۰ هزار سال گذشته ۹ زلزله بزرگ در این منطقه اتفاق افتاده است.
مجرب درباره اینکه گسل مشا پتانسیل رویداد‌های بزرگتر را دارد؟ عنوان می‌کند: این منطقه پتانسیل زلزله بزرگتر را دارد. اما طبیعی است، زیرا قطعه شرقی گسل مشا لرزه‌خیز است و هر دو سال یکبار زلزله‌ای در این محدوده اتفاق می‌افتد که قابلیت رسانه‌ای شدن دارد.
این زلزله‌شناس درباره آخرین زلزله بزرگی که در این محدوده اتفاق افتاده است، عنوان می‌کند: سال ۱۸۳۰ میلادی زمینلرزه با بزرگی حدود ۷ در این منطقه یعنی بالای روستای مبارک‌آباد اتفاق افتاد که به جاده شکسته معروف است. البته این زمین لرزه در تهران نیز سبب خرابی‌هایی شد.
او در پاسخ به این پرسش که آیا این زلزله می‌تواند روی گسل شمال تهران نیز تاثیر بگذارد، عنوان می‌کند؟ خیر.، چون تقاطع گسل شمال تهران و گسل مشا در روستای کلان به هم می‌رسند و حدود ۳۵ کیلومتر فاصله در این بین وجود دارد. در واقع به محل تقاطع گسل نمی‌رسد که بگوییم این زلزله می‌تواند روی گسل شرقی شمال تهران تاثیر بگذارد.
به گفته او زلزله اخیر دماوند در قطعه شرقی مشا اتفاق افتاده است، بنابراین ربطی به گسل شمال تهران ندارد.
کارشناسان معتقدند که زلزله ۳.۳ ریشتری اخیر دماوند تاثیری بر گسل‌های تهران نخواهد گذاشت. این درحالی است که آنها تاکید می‌کنند که زلزله بزرگ تهران دیر یا زود اتفاق می‌افتد و نمی‌توان مانع این رویداد طبیعی شد. به همین دلیل این روز‌ها که تحت تاثیر زلزله خوی، ترکیه و سوریه شهروندان بیش از گذشته اخبار زلزله را دنبال می‌کنند. مسئولان نیز باید برای کاهش هزینه‌های جانی و مالی زلزله در کلانشهر‌های کشور اقدامات لازم را انجام بدهند و برنامه‌هایشان را به روز کنند. علاوه بر این نباید از اهمیت آموزش شهروندان نیز غافل شد، زیرا از این طریق نیز می‌توان پیامد‌های زمین لرزه را کاهش داد.
ارسال نظر