بحران فرونشست در ایران؛ زنگ خطر برای ۷۰ درصد استان ها

معاون تلفیق و امور تنظیم‌گری شرکت مدیریت منابع آب ایران اظهار کرد: در حال حاضر در برخی چاه‌ها ۱۲ تا ۱۳ سانتیمتر شاهد فرونشست زمین هستیم و ۷۰ درصد استان‌ها درگیر این مساله شده‌اند که با کنترل برداشت منابع آب‌های زیرزمینی می‌توان این مساله را مدیریت کرد.

علیرضا الماس‌وندی امروز در حاشیه هجدهمین نمایشگاه بین‌المللی صنعت آب و تاسیسات آب و فاضلاب ایران در نشستی خبری و در پاسخ به سوال ایسنا در خصوص آخرین وضعیت برداشت از منابع آب‌های زیرزمینی و میزان فرونشست گفت: اگر میزان برداشت از آب‌های زیرزمینی استمرار داشته باشد با مخاطرات متعددی در بخش اقتصادی، جانی و محیط زیستی مواجه خواهیم بود. اکنون از ۶۰۹ محدوده مطالعاتی آب‌های زیرزمینی ۴۱۴ محدوده وارد نقطه بحران شده‌اند لذا زمانی که موضوع آب مطرح می‌شود دو مساله حکمرانی آب‌های سطحی و تعادل آن با حکمرانی آب‌های زیرزمینی مورد توجه قرار می‌گیرد.

معاون تلفیق و امور تنظیم‌گری شرکت مدیریت منابع آب ایران با بیان این‌که در برخی از بخش‌ها میزان برداشت آب‌های زیرزمینی بیشتر بوده و با شرایط بحرانی‌تری مواجه هستیم، اظهار کرد: اکنون در دشت‌های استان‌های مشهد، تهران، قزوین، کرج، فارس، اصفهان، کرمان، یزد و به طور کلی ۷۰ درصد استان‌ها با موضوع فرونشست مواجه هستیم.

وی با تاکید بر این‌که میزان فرونشست در استان‌های مختلف متفاوت است تصریح کرد: متوسط جهانی میزان فرونشست دو سانتیمتر ثبت شده اما بعضا دیده می‌شود که به دلیل افزایش میزان برداشت کشاورزی و چاه‌های غیرمجاز این عدد در ایران بسیار بالاتر است که باید با تغذیه مصنوعی، انسداد چاه‌های غیرمجاز این مساله را ساماندهی کنیم.

به گفته الماس‌وندی، اکنون ۴۸ درصد تامین منابع آب در ایران از طریق آب‌های زیرزمینی صورت می‌گیرد که باید در برداشت آنها احتیاط و توجه کافی را داشته باشیم. سیاست وزارت نیرو در این راستا ساماندهی در همین بخش است.

معاون تلفیق و امور تنظیم‌گری شرکت مدیریت منابع آب ایران با اشاره به آمار بارش‌ها در کشور اضافه کرد: از ابتدای سال آبی یعنی مهرماه بارندگی‌ها نسبت به سال قبل که آن هم سال خشکی بود کاهش داشته به طوری که تاکنون حدود ۵۴ میلی‌متر در کل کشور بارندگی اتفاق افتاده که این عدد نسبت به بلندمدت ۲۳ درصد کاهش داشته است و تنها در سه استان بوشهر، یزد، کهکیلویه و بویراحمد شاهد افزایش بارندگی‌ها نسبت به نرمال هستیم.

وی با بیان این‌که در ۲۸ استان دیگر وضعیت بارش‌ها زیر نرمال بوده است، گفت: در استان‌های مازندران و گیلان که میزان بارش‌ها معمولا متوسط و بالا است امسال استثنائا شاهد کاهش بارندگی‌ها در این دو استان بوده‌ایم همچنین در استان تهران نیز میزان بارش‌ها ۳۷ درصد نسبت به بلندمدت کاهش داشته است.

الماس‌وندی با بیان این‌که ۶۰ میلیارد مترمکعب از آب‌های سطحی را مصرف می‌کنیم، تصریح کرد: ۳۸.۲ درصد در بخش کشاورزی، ۳.۲ درصد در بخش شرب و یک میلیارد مترمکعب در بخش صنعت استفاده می‌شود و حجم برداشت از منابع آب‌های زیرزمینی نیز ۴۵ میلیارد مترمکعب است که عمده آن در بخش کشاورزی مصرف می‌شود به گونه‌ای که ۴۳.۸ میلیارد مترمکعب به این بخش اختصاص یافته ۵.۱ میلیارد مترمکعب را بخش شرب و ۱.۴ میلیارد مترمکعب را بخش صنعت مورد استفاده قرار می‌دهد.

معاون تلفیق و امور تنظیم‌گری شرکت مدیریت منابع آب ایران با بیان این‌که سرانه مصرف آب در کشور در سال ۱۴۰۰ تا ۱۵۰۰ مترمکعب به ازای هر فرد است، گفت: این در شرایطی است که در تنش آبی قرار داریم چرا که در مقطعی از زمان ۱۳۰ میلیارد مترمکعب آب تجدیدپذیر داشتیم و اکنون این عدد کاهش یافته است که بخشی از آن به دلیل تغییرات اقلیم و بخشی دیگر به دلیل برداشت‌های مجاز و غیرمجاز است و این شرایط وضعیت منابع آب‌های تجدیدپذیر را حدی کرده است و امیدواریم در سال‌های آینده بتوانیم این شرایط را دنبال کنیم.

الماس‌وندی با بیان این‌که میزان سرانه مصرف آب در ایران بسیار بالاتر از متوسط جهانی است، تصریح کرد: سرانه مصرف آب ۱۵۰ لیتر برای هر فرد است که این عدد در استان‌های مختلف متفاوت بوده در استان‌هایی که هوا گرمتر است این عدد به بالای ۳۰۰ لیتر، در استان‌های دارای آب و هوای معتدل به بیش از ۲۴۰ لیتر و در برخی از کلانشهرها به ۳۰۰ تا ۳۵۰ لیتر می‌رسد. اگر این میزان مصرف کنترل نشود در آینده قطعا دچار مشکل خواهیم شد.

وی با بیان این‌که براساس برنامه ‌ریزی‌های صورت گرفته تا پایان دولت سیزدهم می‌بایست نزدیک ۱۲ میلیارد مترمکعب میزان مصرف در بخش کشاورزی کاهش یابد، ادامه داد: امیدواریم با تامین تامین مالی و ایجاد شرایط مناسب بتوانیم شاهد این کاهش مصرف باشیم.

معاون تلفیق و امور تنظیم‌گری شرکت مدیریت منابع آب ایران با بیان این‌که برنامه‌های سدسازی در وزارت نیرو تصریح کرد: اکنون ۴۱۹ طرح در حال بهره‌برداری قرار گرفته است که ۳۹ میلیارد مترمکعب میزان تنظیم آن است که از این حجم برای سال‌های پرآب استفاده خواهیم کرد. همچنین ۱۱۲ طرح در دست ساخت داریم که ۱۰ میلیون مترمکعب به حجم منابع اضافه می‌کند.

وی با بیان این‌که تعدادی طرح در دست مطالعه قرار دارد که در مجموع شش میلیارد مترمکعب نیز از این طرح‌ها به منابع اضافه خواهد شد و در مجموع باید گفت که ۵۵ میلیارد مترمکعب در این حوزه برنامه ‌ریزی شده اما مشروط به این است که شرایط مصرف در حوزه کشاورزی تنظیم شود.

الماس‌وندی با بیان این‌که در شبکه آبیاری و زهکشی نیز ۱۹۹ هزار شبکه احداث شده، ۸۵ هزار شبکه در دست ساخت داریم و ۱۱۰ شبکه نیز مورد مطالعه قرار دارد که اگر مطالعه آنها تمام شود وارد مرحله اجرایی خواهند شد.

وی با اشاره به وضعیت چاه‌های موجود در کشور نیز تصریح کرد: ۴۱۴ هزار چاه در بخش کشاورزی، ۵۲ هزار چاه در بخش صنعت، ۲۶ هزار چاه در بخش شرب وجود دارد که در مجموع ۴۹۹ هزار حلقه چاه در کشور فعال هستند که اگر کنترل نشوند و اضافه برداشت در آنها صورت گیرد با مشکلاتی مواجه خواهیم شد.

معاون تلفیق و امور تنظیم‌گری شرکت مدیریت منابع آب ایران همچنین در خصوص چاه‌های غیرمجاز نیز اضافه کرد: ۳۳۰ حلقه چاه غیرمجاز در کشور فعال است اما به دلیل مسائل مالی نمی‌توانیم آنها را مسدود کنیم که باید سازوکاری در این حوزه صورت بگیرد. نگاه وزارت نیرو برای ساماندهی وضعیت در سه بخش اقتصاد، اجتماع و محیط زیست تعریف شده و سیاست‌های خود را براساس این سه اصل تبدیل می‌کنیم.

الماس‌وندی با اشاره به برنامه وزارت نیرو برای نصب کنتورهای هوشمند به منظور رسیدگی به آب‌های زیرزمینی گفت:‌ ۱۴۰ هزار کنتور تا اواخر اردیبهشت‌ماه نصب خواهد کرد اکنون در استان اصفهان و چهارمحال و بختیاری کار پایلوت را آغاز کرده‌ایم.