هشدار دوباره؛ باغ گیاه شناسی ملی هم به ورطه نابودی می رود؟

اقتصادآنلاین نوشت: باغ گیاه‌شناسی ملی ایران به وسعت ۱۴۵ هکتار در دامنه جنوبی رشته کوه البرز مرکزی در اراضی چیتگر، در شمال غربی تهران (در محدوده شهرداری منطقه- ۲۲ تهران) واقع شده است. در طراحی باغ برای ایجاد مناظر و چشم اندازهای طبیعی سه کوه که نشان دهنده کوههای زاگرس، البرز و هیمالیا است ایجاد شده و هم چنین ۶ دریاچه و دو رودخانه که هریک در کنار گیاهان رویشگاه مربوطه فضای طبیعی را ایجاد نموده اند و دارای جاذبه های گردشگری خاصی هستند.

باغ های گیاه‌شناسی معمولا مکان هایی هستند که در آن مجموعه‌ای از گیاهان بومی و غیر بومی در فضای باز و گلخانه‌ها کشت می‌شوند و نقش مهمی در زمینه‌های مختلف تحقیقاتی از جمله علوم گیاهی و باغبانی، آموزش عمومی و آشنا ساختن مردم به اهمیت گیاهان و لزوم حفاظت از آنها بر عهده دارند. به علاوه باغ گیاه‌شناسی به عنوان ذخیره ژنتیکی گیاهان در معرض خطر انقراض مورد استفاده قرار می‌گیرد که اهمیت دوچندانی به این باغ ها می دهد.

پیشتر نیز رئیس اسبق موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در خصوص علت ایجاد چنین باغ هایی گفته بود: در دنیا دو روش برای حفاظت از گونه‌های گیاهی وجود دارد. یکی از آن ها حفاظت در خود رویشگاه و روش دیگر  حفاظت خارج از رویشگاه است. مورد دوم مربوط به گونه‌های گیاهی در خطر انقراض انحصاری و گونه‌های گیاهی مهم اقتصادی است. باغ‌های گیاه‌شناسی و بانک ژنی مجموعه ای از بذرهای گیاهان هستند که در باغ گیاه شناسی نگهداری می‌شود.

در نتیجه همه آنچه گفته شد، باغ های گیاه‌شناسی اهمیتی غیر قابل انکار دارند و وجود چنین باغی در هر شهر و کشوری می تواند از اجزای مهم شهری و نقطه عطفی برای اعتلای محیط زیست و زیست بوم کشور به حساب بیاید.

حالا که چنین باغی در کشور ما وجود دارد، منطق حکم می کند تمام ارکان شهری و کشوری، در راستای حفظ و همچنین ارتقای آن بکوشند. باغی که علاوه بر حفظ گونه های زیستی در خطر انقراض، جاذبه گردشگری قابل توجهی نیز به حساب می آید.

اما واقعیت این روزهای باغ گیاه شناسی ملی ایران چیزی دور از این منطق است. مسئولان باغ گیاه‌شناسی مدتی است به جای تمرکز بر رشد و نمو گونه های گیاهی در تلاشند تا هرچه زودتر از رشد بیشتر برج های در حال ساخت اطراف باغ جلوگیری کنند. رویکرد مسئولان باغ نیز تا به امروز آگاه سازی مسئولان از اهمیت باغ گیاه شناسی بوده تا قبل از بروز فاجعه ای ملی جلوی آن گرفته شود. البته بر کسی پوشیده نیست که پیشگیری در بسیاری از بخش‌های مدیریتی کشور جایی ندارد و مسئولان چه در سطح خرد و چه در سطح کلان ترجیح می دهند پس از بروز فاجعه وارد عمل شده و با اقدامات جهادی مشکلات به وجود آمده را حل کنند.

حالا پس از ۱۰ ماه از آخرین بازدید اقتصادآنلاین از باغ گیاه شناسی ملی ایران، همچنان موردی که این باغ با آن مواجه است، برج سازی های اطراف آن است. مساله‌ای که هرچند پیگیری های زیادی در خصوص آن انجام شده، اما تاکنون هیچ مقام مسئولی در رابطه با آن اقدامی عملی نکرده است.

در دنیا باغ‌های گیاه‌شناسی یکی از اجزای مهم کلانشهرها به حساب می‌آید و عموما به آنها کمک های قابل توجهی می‌شود. به همین دلیل انتظار داشتیم پس از پیگیری و اطلاع رسانی چندباره، باغ مورد حمایت شهرداری قرار بگیرد. اما متاسفانه همچنان روند اشتباه شهرداری ادامه دارد و این نهاد به هر آنچه به نام آنها نیست اهمیتی نمی‌دهد. این موضوع را می توان حتی در نبود تابلوها و تبلیغات محیطی در سطح شهر برای تبلیغ این باغ متوجه شد.

درحالی‌که قرار بود منطقه ۲۲، به عنوان منطقه ویژه تهران از لحاظ محیط زیستی توسعه یابد و پس از احداث باغ بنا به توسعه آن تا دامنه کوه بود، توسعه شهر تهران و مطرح شدن منطقه ۲۲ و جذابیت فروش تراکم برای شهرداری این موضوع را تحت تاثیر قرار داد.

پس از لغو برنامه توسعه باغ، در طرح تفصیلی اولیه قرار بود ساختمان‌هایی با ارتفاع و تراکم پایین اطراف باغ ساخته شوند که متاسفانه متوجه شدیم در کنار سایر برج ها، سازندگان جدید نیز دنبال ساخت برج‌هایی با تراکم بالا هستند.

در آن زمان یعنی دی ماه سال ۱۴۰۰، اولین مسیری که برای احیای باغ طی شد، پیگیری از شهرداری منطقه بود. دکتر جلیلی، ریاست اسبق موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در جلسه با معاون شهرسازی هشدار داد که ساخت چنین برج هایی خلاف منافع ملی است که متاسفانه جوابی دریافت نشد. در مرحله بعدی و پیگیری از شورای عالی شهرسازی کشور نشان داد که آخرین مجوز صادر شده برای زمین هایی که اکنون بستر رشد برج ها شده است برای حداکثر ۳ طبقه صادر شده است.

همچنین دکتر متین زاده، رئیس حوزه ریاست و مشاور رئیس موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع گفت: پیگیری ها از دادستان کل کشور هم موجب شده که شخص دادستان مجاب شود که این برج سازی ها باعث نابودی باغ خواهد شد. حالا باید منتظر ماند و دید دادستان کل کشور در خصوص مسئله ای به این وضوح و در شرایطی که منافع ملی در خطر هستند، چه حکمی صادر خواهد کرد.

متین زاده همچنین از مذاکره با برج سازان خبر داد و گفت: حتی در ادامه تلاش ها برای جلوگیری از بلند مرتبه سازی یک مرتبه مذاکره با سازندگان صورت گرفت. درحالی‌که در دور اول مذاکره سازندگان قبول کردند در جای دیگری اقدام به برج سازی کنند و اصطلاحا معوض بگیرند اما در ادامه از بار این وعده شانه خالی کردند.

کاهش آبدهی چاه‌ها، افزایش آلودگی در نتیجه افزایش تراکم منطقه و از بین بردن نمای شمالی باغ از اولین اثرات احداث این برج ها خواهد بود. در ادامه نیز بنا به گفته کارشناسانی همچون دکتر جلیلی و دکتر متین زاده باغ کاملا نابود خواهد شد.

دلیل این حجم از نگرانی ها، نگهداری باغ از بسیاری از گونه‌های در خطر انقراض است که زمین میلیون‌ها سال بر روی آنها سرمایه گذاری کرده است در چنین موقعیتی اگر ۲۰۰۰ واحد مسکونی در نقطه دیگری از شهر ساخته شود، قطعا مشکلی پیش نخواهد آمد.

همچنین باید در نظر داشت که این باغ علاوه بر اینکه متعلق به هشتاد و اندی میلیون جمعیت فعلی کشور است، به گذشتگان و آیندگان نیز تعلق دارد. حالا باید دید مسئولان برای حفظ این سرمایه ملی چه اقدامی خواهند کرد.