هاکان فیدان وزیر خارجه جدید ترکیه شد

هاکان فیدان، رییس سرویس اطلاعاتی میت ترکیه در دولت جدید اردوغان وزیر خارجه خواهدبود.او  در حوزه تعامل و مذاکره با کردها از جایگاه و اختیارات ویژه ای برخوردار بوده‌است

سارا معصومی روزنامه نگار در جهان دیپلماسی   «فیدان در سال ۲۰۰۱ به دانشگاه مریلند آمریکا رفته و در رشته های مدیریت و علوم سیاسی تحصیل کرد. سپس با پایان نامه "نقش سرویس های امنیت در سیاست خارجی: مقایسه سرویس های اطلاعاتی آمریکا، انگلیس و ترکیه" فوق لیسانس خود را در رشته روابط بین الملل از دانشگاه بیلکنت دریافت کرد و در همین دانشگاه در سال ۲۰۰۶ در رشته روابط بین الملل دکترا گرفت.»

«یکی از اصول مهم تز دکترای هاکان فیدان، ضرورت پررنگ کردن نقش اطلاعات و امنیت در سیاست خارجی است.»

«یکی از تحولاتی که هاکان فیدان در میت به وجود آورد، بازکردن دروازه های میت به روی خبرنگاران و فعالان رسانه ای و توسعه دادن به پایگاه اینترنتی میت به زبان های ترکی، عربی، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و روسی بود.»

«فیدان بر این باور است که "اطلاعات خوب همیشه منجر به گرفتن تصمیم خوب نمی شود اما اطلاعات غلط و ناقص قطعا شکست سیاست خارجی را به دنبال می آورد.»

فیدان سفیر ترکیه در استرالیا و نیز نماینده ترکیه در سازمان بین المللی انرژی اتمی خدمت کرده است و در همین سازمان بود که از حق ایران برای دست یابی به انرژی صلح آمیز هسته ای حمایت کرده است .

روزنامه هاآرتص اسراییل در باره فیدان نوشته‌بود: «فیدان در دوره‌ای که نماینده ترکیه در سازمان بین المللی انرژی اتمی بوده است ، نقش بسیار مهمی در نزدیک کردن ارتباط ترکیه با ایران و انعقاد بیانیه تهران با ایران و برزیل داشت.»

وزیر خارجه مرموز ترکیه را بشناسید؛ مردی که سالها در سایه بود

هاکان فیدان، رئیس اطلاعاتی در سایه، قرار است در کانون توجه قرار و سکان دیپلماسی ترکیه را در دست بگیرد.

پس از آنکه رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه روز شنبه او را به عنوان وزیر خارجه جدید این کشور انتخاب کرد، هاکان فیدان، رئیس اطلاعاتی در سایه، قرار است در کانون توجه قرار و سکان دیپلماسی این کشور را در دست بگیرد.

فیدان که از سال 2010 ریاست آژانس اطلاعات ملی ترکیه (MIT) را بر عهده دارد، با دنیای دیپلماسی غریبه نیست. در سال‌های اخیر به‌عنوان یک چهره اطلاعاتی ارشد ، او با متحدان و دشمنان ترکیه در سراسر جهان درگیر دیپلماسی پنهان یا به اصطلاح پشت پرده بوده است.

 فیدان، 54 ساله، یکی از معدود افراد مورد اعتماد رئیس جمهور ترکیه بوده و از زمانی که اردوغان در سال 2003 به نخست وزیری رسید، به طور مداوم در مناصب مختلف خدمت کرده است.

او در دوره نخست وزیری اردوغان فرستاده ویژه او در روند صلح که اکنون منحل شده بین حزب غیرقانونی کارگران کردستان (پ ک ک) و دولت ترکیه بود. فیدان، که پدرش از اقوام کرد است، همراه با سلف خود در  میت و دیگر مقامات اطلاعاتی در مذاکرات با رهبران سطح بالای پ‌ک‌ک در سال 2009 شرکت کردند. مذاکرات صلح که از سال 2008 تا 2015 ادامه یافت با هدف یافتن راه حلی از طریق مذاکره برای مشکل چندین دهه کردها در کشور از طریق خلع سلاح این گروه صورت گرفت.

دوران تصدی فیدان در میت در سال 2010 با مجموعه ای از مقالات انتقادی که در رسانه های غربی و اسرائیلی منتشر شد و وفاداری او به شرکای سنتی ترکیه از جمله ایالات متحده و رژیم اسرائیل را زیر سوال برد، شروعی پر هیاهو به حساب می آید.  ایهود باراک، وزیر جنگ  رژیم اسرائیل در آن زمان علناً با انتصاب فیدان مخالفت کرد و این مخالفت را به سطح رسانه ها کشاند.  باراک با اشاره به نقش فیدان به عنوان نماینده ترکیه در آژانس بین المللی انرژی اتمی از سال 2008 تا زمان انتصابش در میت ، مدعی شد که فیدان روابط نزدیکی با ایران داشته است.

با این حال،  میت در سال‌های بعدی تصدی فیدان به ریاست آن به تنها کانال گفتگو بین ترکیه و تل آویو و همچنین دیگر قدرت‌های منطقه‌ای تبدیل شد که روابط آنکارا با آنها تیره شده بود . فیدان همچنین چندین بار با همتایان سوری خود در پیش از مذاکرات سیاسی سطح بالا بین آنکارا و دمشق در سال 2022 با میانجیگری روسیه دیدار کرد. دیپلمات ارشد جدید ترکیه به دلیل نوع رفتارش  تا حد زیادی برای عموم یک راز باقی مانده است. او هرگز در طول دوران حرفه‌ای خود در دولت هیچ مصاحبه‌ای انجام نداده است، حتی زمانی که داستان‌هایی درباره او و میت در سرفصل اخبار قرار گرفته و کنجکاوی عمومی را در مورد جوان‌ترین رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور برمی انگیخت.

فیدان یکی از اولین قربانیان درگیری بین اردوغان و متحد سابقش فتح الله گولن - روحانی سنی مقیم آمریکا – بود. سال 2012 نقطه عطفی در حرفه فیدان و روابط اردوغان و جنبش گولن بود. یک دادستان ترکیه فیدان و دیگر مقامات اطلاعاتی سطح بالا را برای بازجویی احضار کرد و آنها را به ارتباط "تروریستی" در رابطه با نقش آنها در گفتگو با پ ک ک متهم کرد. این اقدام به یک بن بست بزرگ بین بوروکراسی اطلاعاتی و قضایی کشور منجر شد. فیدان و سایر افسران اطلاعاتی طبق دستور اردوغان از توجه به احضار خودداری کردند. پس از این بن بست، حزب حاکم اردوغان لایحه ای را تصویب کرد که به این نهاد مخفی اطلاعاتی و امنیتی ترکیه سپر قانونی اعطا کرد و قدرت آن را گسترش داد. دادستانی که فیدان و همکارانش را احضار کرد، بعداً به دلیل ارتباط با جنبش گولن پس از کودتای 2016 محکوم شد. آنکارا که جنبش گولن را به برنامه ریزی کودتا با هدف سرنگونی اردوغان متهم می کند، این گروه را به عنوان یک سازمان تروریستی معرفی کرده است.

فیدان از همان آغاز فعالیت حرفه‌ای خود به خاطر رویکردی محافظه‌کارانه نسبت به گولنیست‌ها شناخته می‌شود. میت یکی از معدود نهادهایی بوده که گولنیست‌ها نسبتاً قادر به نفوذ به آن نبوده‌اند.  پس از کودتای 2016، میت نقش اصلی و پیشرو  را در تعقیب و پاکسازی گولنیست‌ها از بوروکراسی دولتی بر عهده گرفت و با چندین اقدام غیرعادی در سطح بین المللی انتقاد شدید گروه‌های مدنی بین‌المللی را برانگیخت.

میت در سالهای حضور فیدان در راس قدرت آن  نقش برجسته ای در نبرد ترکیه علیه گروه های کرد سوریه ایفا کرد. ترکیه گروه‌های کرد سوریه را با پ‌ک‌ک یکی می‌داند . 

فیدان همچنین اردوغان و مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه  را در سفرهای خارجی برجسته به ویژه به واشنگتن و مسکو همراهی کرد. فیدان زمانی که مسئولیت میت را بر عهده گرفت با اطلاعات بیگانه نبود. فیدان با تحصیلات نظامی در فرماندهی اطلاعات و عملیات سپاه واکنش سریع ناتو در آلمان به عنوان بخشی از کار خود به عنوان افسر سابق ارتش بین سال‌های 1986-2001 خدمت کرده بود.

در کابینه جدید اردوغان؛  ابراهیم کالین، سخنگوی رئیس جمهور اردوغان و مشاور ارشد سیاست خارجی، جانشین فیدان در میت خواهد شد.